125
5.4. O„TGA CHIDAMLI MATERIALLAR, ULARNING XILLARI
VA ISHLATILISHI
5.4.1.
O„tga chidamli materiallar haqida qisqacha ma‟lumot.
Zamonaviy metallurgik pechlar qurilishida ko‗p miqdorda turli materiallar
qo‗llash talab qilinadi, ulardan asosiylari: issiqlikka va o‗tga chidamli materiallar,
metallar, metall qotishmalar va oddiy qurilish materiallari. Issiqlikka va o‗tga
chidamli materiallar
pechlarning ishchi qismlarini, ya‘ni yuqori haroratli jarayonlar
boradigan ishchi bo‗limlarni yig‗ishda ishlatiladi. Metall va metall qotishmalari
pechning
tashqi qoplamalarini, mahkamlash ustunlarida,
harakatlanuvchi
qismlarda, sovitish sistemalarida qo‗llaniladi. Oddiy qurilish materiallari - g‗isht,
sement, qum, xarsangtosh va shag‗allar asosan pechlarning fundamentini tay-
yorlashda, texnologik gazlar harakatlanuvchi qismlarni yig‗ishda foydalaniladi.
O‗tga chidamli materiallar deb - uzoq vaqt davomida 1000°C
dan yuqori
bo‗lgan haroratga bardosh berib, o‗zining mexanik
mustahkamligini va shaklini
saqlab turuvchi materiallarga aytiladi. O‗tga chidamli materiallar quyidagi
talablarni qanoatlantirishi shart, ya‘ni:
1. O‗tga chidamliligi - 1580°C dan kam bo‗lmasligi.
2. 1000°C dan yuqori haroratda ham yetarli darajada texnik mustahkamlikga
ega bo‗lishi.
3. Jarayon harorati o‗zgarishiga chidamliligi.
4. Metallurgik jarayonlar borishi davomida kimyoviy mustahkamligi.
5. Qizdirish natijasida o‗zining shaklini va hajmini saqlab qolishi.
6. Fizik xususiyatlari - issiqlik o‗tkazuvchanlik, g‗ovaklik,
solishtirma
kattaliklari va hokazolarga javob berishi.
7. Ko‗plab ishlab chiqarishda tannarxining arzonligi.
Metallurgik pechlar qurilishida qo‗llanilayotgan o‗tga chidamli materiallar
oksidli yoki uglerodli birikmalardan tayyorlanadi.
Ular o‗zining tarkibiga ko‗ra 20 ta guruhdan iborat 8 ta sinfga bo‗linadi:
