2.3. Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini kasbiy tayyorlashda yangi ped
texnologiyalarning o‘rni va ahamiyati.
Hozirgi kunda pedagogik texnologiya tushunchasi sohalarda keng
qo'llanilmoqda. Oliy maktab oldida pedagogik texnologiyaning ilmiy asoslari,
ularning tasnifi, mohiyatini ochib berish va o'quv jarayonining texnologikligi
muammolarini ta'minlash masalasi turibdi. Pedagogik texnologiya pedagogning
talabalarga ta'sir qilishni tashkil etish bo'yicha kasbiy ahamiyatga molik malakalar
tizimini aniqlab beradi, pedadogik faoliyatning texnologikligini anglash usullarini
taklif etadi.
Hozirgi davrda pedagogik texnologiya tushunchasi ta'lim amaliyoti va
nazariyasi ilmidan mustahkam o'rin egalladi, lekin uni pedagogikaning mukammal
lug'atlaridagi o'rni hali noma'lumligicha qolib kelmoqda.
Pedagogik texnologiya tushunchasining shakllanishi va rivojlanishi tarixida
turli qarashlar mavjud bo'lgan: u texnik vositalar haqidagi ta'limot deb, hamda
o'qitish jarayonini loyihalashtirilgan holda izchil va muntazam tashkil etish deb
talqin qılıngan. Hozir pedagogik texnologiyaning bir qancha ta'riflari mavjud.
«Pedagogik texnologiya - bu ta'lim shakllarini jadallashtirish vazifasini
ko'zlagan o'qitish va bilimlarni o'zlashtirishning barcha jarayonlarini texnika
vainson omillarida va ulaming birgalikdagi harakatlari vositasida yaratish, tatbiq
etishva belgilashning izchil metodidir» (YUNESKO)
Zamonaviy pedagogik texnologiyalarni ta'lim jarayoniga qo'llash bo'yicha
respublikamizning ko'zga ko'ringan olimlari tomonidan rivojlangan mamlakatlarda
muvaffaqiyat bilan qo'llanib kelaniyotgan pedagogik texnologiyalarni ilmiy asosda
qiyosiy tahlil qilib, xalqimizning milliy pedagogika an'analaridan ham da ta 'hm
sohasining shu kundagi holatidan kelib chiqqan holda O'zbekistonning milliy
pedagogik texnologiyasini yaratishga harakat qilinmoqda va bu sohada ko'zga
ko'rinarli ishlar amalga oshirildi.
36
Ta'lim tizimida faoliyat olib borayotgan professor-o'qituvchilarimizning
bugungi kundagi asosiy vazifasi bu texnologiyani chuqur o'rganib, o'zining kundalik
pedagogik amaliyotida qo'llashdir. Pedagogik texnologiyani boshqa ta'lim
usullaridan ajratib turadigan o'ziga xos xususiyatlari quyidagilardir:
Birinchidan, avval bir necha bor tak'idlaganimizdek, pedagogik texnologiya
sinergetik dunyoqarashdan kelib chiquvchi obyektiv narsa va hodisalarga majmuiy
yondashuv tamoyiliga asoslanadi. Avvalgi pedagogik usullar, tuzilishi jihatidan
erkin bo'lib, dars tarkibini belgilash faqat o'qituvchi ixtiyorida bo'lgan.
Ikkinchidan, pedagogik texnologiyada oldindan belgilangan asosiy maqsadga
erishish kafolatlangan. Boshqa barcha pedagogik usullarda ta'lim-tarbiya
faohyatining kafolatlangan natijasi mavjud bo'lmay, stixiyali natijalar bilan
kifoyalanib kelingan.
Uchinchidan, pedagogik texnologiyada, asosiy maqsadga erishish bosqichma-
bosqich amalga oshirilib, har bir bosqichda oldinga qo'yilgan maqsadlar, bajarilishi
lozim boʻlgan vazifalar va talab qilinadigan vositalar hamda usul va uslublaming
aniq modullari hosil qilinadi. Boshqa pedagogik usullarda ta'lim-tarbiya
jarayonining yakunida umumiy maqsad qo'yilib, unga erishish yo'llari o
'qituvchining ixtiyoriga havola qilingan.
To'rtinchidan, pedagogik texnologiya universal xususiyatga ega bo'lib, uni har
bir mutaxassis, a'lo bo'lmasa ham, yaxshi amalga oshira oladi. Darsning
intensivligiga va samaradorligiga pedagogning m ahorati va shaxsiy sifatlari deyarli
ta 'sir etmaydi. Chunki darsning loyihasi, awaldan, mahoratli metodist-o'qituvchilar
tomonidan tuziladi. Avvalgi dars berish usullarini amaliyotda qo'llashda ma'lum
darajada o'qituvchining pedagogik mahorati, shaxsiy sifatlari yetakchilik qilgan.
Beshinchidan, pedagogik texnologiya yordamida dars o 'tganda, ta'lim
jarayonini doimiy va to'liq nazorat qilish imkoni mavjud. Avvallari o 'qituchilar
bunday imkoniyatga ega emas edilar.
37
Oltinchidan, pedagogik texnologiya yordamida ta 'lim jarayonini amalga
oshirganda uning natijasi talabalarda ko'nikma hosil qilish bilan yakunlanadi.
Boshqa pedagogik usullar yordamida dars berganda, talabalar berilgan bilimni
zo'rg'a eslab qola olardilar, xolos.
Yettinchidan, pedagogik texnologiya Davlat ta'lim standartlariga erishishni
kafolatlaydi va sarflanishi talab qilingan vaqt, kuch hamda vositalami me'yorga
keltiradi.
38
XULOSA
Boshlang'ich sinf o'qituvchilarining metodik tayyorgarligini takomillashtirish
va kasbiy rivojlantirish zaruriyatini belgilovchi bosh mezon bu inson oldiga
qo'yilgan maqsad bo'lib, unga erishish uchun vazifalar belgilash, tashkil etiladigan
faoliyatni oldindan rejalashtirish, amalga oshirish yo'l-yo'riqlarini tanlash va
loyihalashtirish, maqsad va natijani muvofiqlashtirish zarur hisoblanadi. Demak, har
bir o'qituvchi o'z-o'zini kasbiy rivojlantirish uchun ma'lum darajada o'z
dunyoqarashiga, tafakkuri, tasavvuri va mavjud bilimiga, shaxsiy va kasbiy
ehtiyojlariga asoslanadi. O'qituvchilarda o'z-o'zini kasbiy rivojlantirish yo'nalishida
shakllantiriladigan ehtiyoj davlat va jamiyat ehtiyojlaridan kelib chiqishi lozim.
Metodik tayyorgarlikni takomillashtirish va o'z-o'zini kasbiy rivojlantirishga bo'lgan
ehtiyoj yetarlicha shakllantirilsa, o'qituvchilarda o'z kasbiga oid yangiliklarni, fan-
texnika yutuqlarini o'rganishga qiziqish shakllanadi, bu o'z navbatida o'qituvchilarda
mustaqil ta'lim olish ya'ni mustaqil o'rganish, o'z-o'zini rivojlantirish ko'nikmalarini
shakllantirishga,
bu
orqali
o'qituvchilarda
metodik
tayyorgarlikni
takomillashtirishga xizmat qiladi.
Shu bilan birga, o'qituvchilarni o'z faoliyatida ma'lum bir ijobiy natijalarga
erishish, o'qituvchilar jamoasida obru-e'tibor qozonish, o'zini o'zi boshqarish va
rivojlantirish kabi ko'nikmalarni shakllantiradi. Shuningdek, o'qituvchilarning
metodik tayyorgarligini takomillashtirish jarayonida muhim ahamiyat kasb etuvchi
vositalardan biri muvaffaqiyatga bo'lgan ehtiyoj bo'lib, bu ma'lum bir vazifani
mas'uliyat bilan bajarish orqali ko'zlangan natijalarga erishishga xizmat qiluvchi –
o'qituvchini o'zini o'zi kasbiy rivojlantirish ehtiyoji hisoblanadi.
Dunyoda bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarini tarbiya fanini o'qitishga
metodik tayyorgarligini takomillashtirish va bu borada tarbiyaga integratsion
yondashuv asosida o'quvchilarda tarbiyaviy kompetentsiyani tarkib toptirishning
innovatsion-pedagogik modellarini ishlab chiqishga oid ko'plab ilmiy izlanishlar
olib borilmoqda. Ayniqsa, maqbul diagnostik vositalarni modifikatsiyalash orqali
39
o'quvchilarning axloqiy tarbiyalanganligini tashxis etishning pedagogik
imkoniyatlarini kengaytirish, bolalarni dastlabki odob-axloq qoidalariga o'rgatish,
ularga amalga qilish ko'nikmalarini shakllantirishda integrallashgan mashg'ulotlar
asosida metodik ta'minotini takomillashtirish muhim ahamiyat kasb etadi.
Respublikamizda «uzluksiz ta'lim tizimini yanada takomillashtirish yo'lini
davom ettirish, sifatli ta'lim xizmatlariga imkoniyatlarni oshirish, mehnat bozorining
zamonaviy ehtiyojlariga muvofiq yuqori malakali kadrlarni tayyorlash» , shu bilan
birgalikda umumiy o'rta ta'lim sifatini tubdan oshirish, tarbiyaviy ishlarga oid talab
yuqori bo'lgan fanlarni chuqurlashtirilgan tarzda o'rgatish, ish beruvchilarning
ehtiyojlariga javob beradigan mutaxassisliklar bo'yicha tayyorlash hamda oliy ta'lim
tizimida faoliyatining sifati va samaradorligini oshirish ustuvor vazifa sifatida keng
ko'lamli ishlar olib borilmoqda. Yurtimizda bo'lajak boshlang'ich sinf
o'qituvchilarini tarbiya fanini o'qitishga tayyorlash metodikasini doimiy o'zgarib
borayotgan sharoitda ilg'or xorijiy tajribalarni o'rgangan holda, boshlang'ich ta'limda
o'qituvchilarning metodik tayyorgarligini takomillashtirish texnologiyasini, didaktik
asoslarini ishlab chiqish, pedagogik shart-sharoitlari, mazmuni va tuzilmasi,
takomillashtirish mezonlari va shakllanganlik darajalari, shakl, metod, vositalari,
modeli, o'qitish sifatining samaradorligini oshirish, nazariy va amaliy asoslarini
ishlab chiqish muhim ahamiyat kasb etadi. Bugungi yangilanish, ma'naviy yuksalish
davrida har tomonlama yetuk, bilimdon, ijodkor yoshlarni tarbiyalash hozirgi
kunning asosiy talablaridan biridir.
| 