• Guruhli etalon
  • Etalon to’plami
  • “Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”




    Download 3,8 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet168/230
    Sana08.01.2024
    Hajmi3,8 Mb.
    #132465
    1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   230
    Bog'liq
    portal.guldu.uz-O`quv-uslubiy majmua

    YAkka etalon - birlikni qayta tiklash va (yoki) saqlash uchun tarkibida bitta o‘lchash 
    vositasi (o‘lchov, o‘lchash asbobi, etalon uskuna) bor bo‘lgan etalon.
    YAkka etalonga massa birligi etaloni-kilogramm misol bo‘ladi
    (platinoiridiyli toshlar ko‘rinishida amalga oshiriladigan, ba‘zi etalonlarda - po‘lat toshlar).
    Guruhli etalon - birlikni qayta tiklash aniqligini oshirish yoki uni saqlash uchun birgalikda 
    qo‘llaniladigan, bir xilli o‘lchash vositalarining majmuidan tarkib topgan etalon. Bir xil o‘lchash 
    vositalari yoki etalon uskunalar bilan o‘lchash natijalarining o‘rtacha arifmetik qiymati odatda 
    o‘lchashlar natijasi sifatida qabul qilinadi.
    Guruhli etalonlarga 20 ta bir xil eYUK o‘lchovlarining guruhidan iborat - normal elementlardan 
    (Veston elementlaridan) tashkil topgan elektr kuchlanishi birligining etaloni misol bo‘la oladi. 
    Guruhli etalonlar doimiy (o‘zgarmas) yoki o‘zgaruvchan tarkibli guruhli etalonlarga bo‘linadi.
    Doimiy tarkibli etalonlarda o‘n yillab o‘lchash vositalarining bir xil nusxasi ishlatiladi.
    Masalan, elektr qarshiligi birligining etaloni - Om, elektr qarshiligining 10 ta manganinli germetik 
    elektr qarshiligining o‘lchash g‘altaklaridan iborat bo‘ladi.
    O‘zgaruvchan tarkibli guruhli etalonlarga muntazam ravishda yangilari bilan almashtiriladigan 
    o‘lchash vositalari kiradi.
    Bunday etalonlarga elektr kuchlanishi va o‘zgarmas tok elektr yurituvchi kuchi birligining guruhli 
    etaloni misol bo‘ladi.
    Etalon to’plami- o‘lchash vositalari diapazonlarining birlashmasidan iborat bo‘lgan 
    diapazonda birlikni qayta tiklash va
    (yoki) saqlashga imkon beruvchi, ko‘rsatilgan shu o‘lchash vositalarining majmuidan tashkil 
    topgan etalon.
    Misol - etalon mayda qadoq toshlar (etalon qadoq toshlar to‘plami), areometrlarning etalon 
    to‘plami.
    Etalon to‘plamlari ham xuddi guruhli etalonlar kabi doimiy va o‘zgaruvchan tarkibli etalonlarga 
    bo‘linadi.
    Kattalik birligini qayta tiklanadigan klassi bo‘yicha asosiy va hosilaviy birliklarni qayta 
    tiklash etalonlariga ajratiladi.
    Umuman, o‘lchashlar birliligini ta‘minlash uchun etalonlar yordamida faqat asosiy birliklarni 
    markazlashtirilgan tarzda kayta tiklash etarli. Hosilaviy birliklarning o‘lchamlari esa maxsus 


    191 
    talablarga qattiq rioya qilingan holda bilvosita o‘lchashlar yo‘li bilan olinishi mumkin. Lekin, 
    o‘lchash aniqligining umumiy darajasini ko‘tarish uchun zamonaviy texnologiyalar uchun zarur va 
    birlik o‘lchamlarini uzatish operativligini (tezkorligini) ko‘tarish uchun etalonlar yordamida 
    hosilaviy birliklarni ham qayta tiklash keng qo‘llaniladi.
    Birlikni qayta tiklash aniqligining darajasi bo‘yicha va metrologik tobeligi bo‘yicha etalonlar 

    Download 3,8 Mb.
    1   ...   164   165   166   167   168   169   170   171   ...   230




    Download 3,8 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    “Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari”

    Download 3,8 Mb.
    Pdf ko'rish