168
Biogaz chiqishi, m
3
/bosh/sutka
1,62
0,02
0,32
8.2-jadvalda keltirilgan biogaz fizik xususiyatlari
undan foydalanish
imkoniyatlari to‘g‘risida mulohaza yuritishni ko‘rsatadi.
Hajmiy yonish issiqligi, alangalangan temperaturasi va uning geteraviy qiymati
metan CH
4
miqdoriga qarab aniqlanadi,
chunki kam miqdordagi H
2
vodorod va
serovodorod H
2
S CH
4
ko‘rsatkichiga deyarli ta’sir ko‘rsatmaydi.
Yonilg‘i sifatida biogaz muvaffaqiyatli qo‘llanilmoqda. Uni past bosimli
qizitish qurilmalari gorelkasida, suv qizitish qozonlarida, gaz manbasida, absorbsion
xolodilnik qurilmasida, infra qizil nurlatgichda va avtotraktor dvigatellarida ishlatish-
yoqish mumkin. Anaerobli achitish qurilmalarida
biogaz ishlab chiqarishga
qo‘shimcha o‘g‘itlar olinishi an’anaviy mollardan olinadiganiga nisbatan sifatli,
azotga va fosforga boy bo‘lishini tajriba natijalari ko‘rsatadi
hamda ular
zararsizlantirilishi va hisobsiz bo‘lishi aniqlangan.
8.2-jadval. Biogazni fizikaviy xususiyatlari
Ko‘rsatkichlar
Komponentlar
Aralashma
60%
CH
4
CO
2
H
2
H
2
S
40% CO
2
Hajmiy qismi
55-70
27-44
1
3
100
Hajmiy yonig‘i issiqligi, Dj/m
3
35,8
-
20,8
22,8
21,5
Alangalanish temperaturasi,
0
S
650-
750
-
585
-
650-750
Nominal zichlik, g/l
0,72
1,48
0,09
1,54
1,2
Qattiq zirhlash, g/l
102
408
31
349
320
Hayvonlar chiqindi mahsulotining o‘g‘it xususiyati yaxshilanishi uni maxsus
biogaz qurilmasida
achitish hisobiga amalga oshib, bor-yo‘g‘i 3% azot yo‘qotiladi.
Amalda chiqindi mahsulot yig‘ilgan holda o‘g‘itga aylantirilsa uning 40-50% azot
miqdori yo‘qotiladi. 1 ga erga o‘g‘it normasi 1-63 t tashkil etadi.
169
Ekin dalalari bu o‘g‘itlar bilan ta’minlanganda qishloq xo‘jaligi xosildorligi
40-80 % ga oshadi va xayvonlarning gelmintlar bilan zararlanishi yo‘qotiladi.
Bunday gelmintlar bilan zararlangan hayvonlarda yem-hashak yeyishi 11% ko‘payib,
og‘irligi 10-15% kamayadi va h.k., masalan, sigirlarda sut sog‘ishi 3% ga pasayishi
kuzatilgan. Biogaz qurilmalar sanitariya holatini yaxshilash funksiyasiga ham ega.
Hozirda jahon mamlakatlarida ko‘plab chiqindi
mahsulotlarini biogazga
aylantirib beruvchi tajriba sanoat qurilmalari ishlab chiqilgan va qurilgan.
O‘zbekistonda bunday qurilmalar keng tarmoqlangan, bir necha tajriba-sanoat
namunalari katta qoramolchilik xo‘jaliklarida ishlatilayotir.
Amalda qo‘llanilayotgan BioGEQlarining RFda o‘zlashtirilgan va ishlab
chiqarilayotganlarining texnik xarakteristikasi 13.3-jadvalda keltirilgan. Bu
qurilmalarda mahsulot sifatida nafaqat 13.1-jadvaldagilar,
balki kichik mollar, otlar,
tuyalar, yirtqich hayvonlar, o‘simlik
qoldiqlari, daraxt barglari, makkajo‘xori
poyalari, somon, qattiq chiqindilari ham ishlatilishi mumkin.
