15
Ishlov beradigan tsexlar
Asosiy
xomashyo va
materiallar
A
Tayyor mahsulot
Tugallanma
gan ishlab
chiqarish
Tugallanma
gan ishlab
chiqarish
Bevosita
mehnat haqi
B
Tayyor mahsulot
Tugallanma
gan ishlab
chiqarish
Ishlab chiqarish
ustama harajatlari
C
Tayyor mahsulot
Tugallanma
gan ishlab
chiqarish
Tayyor mahsulot
1.2.1-rasm. Mahsulotlarning tannarxini jarayonlar bo’yicha
kalkulyatsiya qilish va xarajatlarni yig’ish
Xarajatlarning jarayonli kalkulyatsiyasi ishlatiladigan
ishlab chiqarishda
mahsulot to tayyor bo’lmaguncha bir jarayondan boshqasiga o’tib yuradi.
Bunday
ishlab chiqarish bosqichlarini yoki jarayonlarini o’tash kimyo, tsement,
neftni qayta
ishlash, tekstil sanoatlariga hosdir. Xarajatlar to’planishi
jarayoni ishlab chiqarish
jarayoniga parallel bo’ladi. Har jarayon uchun nazorat schetlari o’rnatilib, to’g’ri va
ustama xarajatlari aniqlanadi. To’g’ri xarajatlar buyurtmali
kalkulyatsiya usulidek
aniqlanadi, lekin hisob-kitobi engilroq bo’ladi, chunki mahsulotning har birligi uchun
xarajatlarni detallashtirish kerak emas. Bir jarayondan boshqasiga o’tganda xarajatlar
o’sadi. A jarayonning xarajatlari V jarayonga o’tib, uning xarajatlariga qo’shiladi,
keyin S jarayonga o’tib Sning xarajatlari qo’shiladi va hokazo. Shunday qilib ohirgi
bosqichning xarajatlari ham qo’shilgandan keyin umumiy tannarx kelib chiqadi
(1.2.2- rasm).
16
A jarayon
materiallar 1000
mehnat xarajatlari 1000
jarayon V ga berildi 3000 ----- >
ustama xarajatlari 1000
3000
V jarayon
-----> jarayon A dan 3000
mehnat xarajatlari 2000
material
1000
jarayon S ga berildi 6500 ----->
ustama xarajatlari 500
6500
S jarayon
----->
jarayon V dan
6500
mehnat xarajatlari
3000
material
2000
ustama xarajatlari 1000Tayyormahsulot omboriga berildi 12500 ----->
12500
Tayyor mahsulot
------> S jarayondan 12500
