173
Yuqoridagi jadval ma’lumotlari asosida, tahlil qilinayotgan aksio-
nerlik jamiyatida ikki xil turdagi mahsulotlar strukturasidagi o‘zgarishlar
hisobiga mahsulot ishlab chiqarish hajmiga ta’sirini o‘rganishimiz
mumkin. Mazkur aksionerlik jamiyati mahsulot ishlab chiqarish rejasini
qiymat shaklida 101,34 foizga, norma-soat shaklida esa 100,28 foizga
bajargan. Har ikki ko‘rsatkich o‘rtasidagi foizlar farqi tovar tarkibida
strukturaviy o‘zgarishdan dalolat beradi, ya’ni korxona rejaga nisbatan
qimmatroq, ammo kam mehnat talab etadigan mahsulot turini ko‘proq
ishlab chiqargan. Bunday natijalarni korxona uchun ijobiy deb
baholashimiz mumkin.
5.5. Mahsulot ishlab chiqarish maromiyligi tahlili
Turli mulkchilik shaklidagi firma va kompaniyalar yil davomida
o‘zidagi mavjud bo‘lgan barcha moddiy, mehnat va moliyaviy
boyliklaridan oqilona foydalanilishi hamda yil davomida uzluksiz
samarali aylanishini ta’minlashi talab etiladi. Samarali faoliyat tashkil
etilganda mahsulotlar ishlab chiqarish bozordagi talabni e’tiborga olgan
holda yil mobaynida bir xil hajmda bo‘lishiga erishiladi. Buning uchun
korxonalar kun, hafta, oy, chorak yarmi va yil mobaynida mahsulotlar
ishlab chiqarish hajmini biznes-rejada mo‘ljallangan miqdorda
bajarilishini tahlil etishi lozim.
Ishlab chiqarish maromi - grafik asosida bir maromda mahsulot
ishlab chiqarishdir. Ishlab chiqarishni bir maromda tashkil etish tufayli
ish kuchi, ishlab chiqarish quvvati, moddiy resurslardan to‘liq
foydalanishga, mahsulot sifatini yaxshilanishiga, shartnomaviy
majburiyatlarni bajarilishiga erishiladi. Ishlab chiqarish maromini izdan
chiqishi tufayli korxonaning iqtisodiy ko‘rsatkichlari yomonlashadi:
mahsulot sifati buziladi, brakka yo‘l qo‘yiladi, tugallanmagan ishlab
chiqarish va tayyor mahsulotning qoldig‘i ortadi, kapital aylanishi
sekinlashadi, shartnoma grafigidan chetlashish natijasida jarimalar
to‘lanadi. Bulardan tashqari mahsulot sotilishi kechikadi, undan
keladigan tushum miqdori kamayadi. Ayniqsa, kichik va o‘rta
tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchilar maromiylik buzilishi
tufayli bankrotga uchrashi mumkin. Ishlab chiqarish maromini tahlil
etishning
to‘g‘ri va egri ko‘rsatkichlari mavjud.
