Bu tahlilni asosiy kamchiligi

106
uchun ham tahlilni imkoniyatlarini oshirish va ularni vaqtida ishga 
solish uchun hisobotlarni taqdim etish va ularni tahlil qilish vaqtini 
qisqartirish vazifasi qo‘yiladi. 
Joriy tahlil korxonani barcha xodimlari tomonidan, shuningdek, 
sexlar va boshqa bo‘linmalar tomonidan amalga oshirilishi mumkin. 
Natijada korxonani yillik faoliyatiga yakun yasaladi, kamchiliklar 
aniqlanadi va korxona faoliyatini yaxshilash uchun tavsiyalar ishlab 
chiqiladi. Bu tahlil korxona xo‘jalik faoliyatini to‘la tahlili bo‘lib 
hisoblanadi, chunki u o‘zida tezkor tahlil natijalarini mujassamlashtiradi 
va istiqbolli tahlil uchun baza hisoblanadi. 
Tezkor tahlil. Bu tahlil iqtisodiy tahlil turlaridan biri bo‘lib, xo‘-
jalik tizimini tezkor boshqarish uchun lozim bo‘ladigan masalalarni hal 
qilishga qaratilgandir. U korxonaning xo‘jalik faoliyatini boshqarishda 
shu kundagi ishlab chiqarish jarayonini tezkor tarzda boshqarishda 
qo‘llaniladi. Bu qisqa muddatli tahlil bo‘lib, ishlab chiqarish jarayonida 
ro‘y bergan chetga chiqishlarni tezkorlik bilan aniqlab, uni bartaraf 
qilish chora-tadbirlarini ko‘radi.
Tezkor tahlilning asosiy vazifasi topshiriqlarni muntazam nazorat 
qilish, mahsulotni ishlab chiqarish va uni sotish jarayonini kunda 
aniqlash, shu kundagi ishlab chiqarish rezervlarini o‘z vaqtida aniqlash 
va ularning ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga jalb qilish 
hisoblanadi. Tezkor tahlil boshqaruv tizimida boshqaruv xodimlarining 
taxminan 50 foiz ish vaqtini egallaydi, amalda esa uning umumiy 
bajariladigan tahliliy ishlarda tutgan salmogi 10 foizni tashkil etadi. 
Tezkor tahlil joriy tahlildan farqli o‘laroq u asosan boshlang‘ich 
ma’lumotlarga asoslanadi. 
Tezkor tahlil quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
- korxonaning asosiy miqdor va sifat ko‘rsatkichlari bo‘yicha 
hamda uning bo‘linmalari smenada, sutkada, besh kunlikda va 
dekadalardan chetga chiqishini aniqlash; 
- me’yordan chiqishga ta’sir qiluvchi omillarni aniqlash; 
- kamchiliklarga yo‘l qo‘ygan javobgar shaxslarni aniqlash; 
- salbiy omillarni bartaraf qilish uchun tadbirlar ishlab chiqish; 
- ko‘rsatilgan vaqtda erishilgan natijalarni yakunlash va «Tor» joy 
va ilg‘or bo‘g‘inlarni aniqlash. 
Tezkor tahlil, odatda, quyidagi ko‘rsatkichlar bo‘yicha olib boriladi: 
mahsulotni ishlab chiqarish, jo‘natish va sotish, ishchi kuchidan 
foydalanish, asbob-uskuna va moddiy resurslardan foydalanish, tannarx, 
foyda va rentabellik, to‘lov qobiliyati. Demak, joriy tahlilda o‘rgani-

107
ladigan ko‘rsatkichlar soni tezkor tahlilda o‘rganiladigan ko‘rsatkich-
lardan ancha ko‘pdir. Tezkor tahlilning natijasi joriy tahlilga nisbatan 
unchalik aniq bo‘lmaydi, chunki oyning istalgan kunida ishlab 
chiqarilgan mahsulotning haqiqiy tannarxini va mahsulot tannarxining 
pasayishi natijasida olingan foyda miqdorini aniq hisoblab chiqish 
mumkin emas, oldindan mahsulotning qancha qismi shu oyda sotiladi, 
qancha qismi esa kelgusi oyda sotilishini aniq hisoblab bo‘lmaydi, lekin 
tezkor tahlilning bu kamchiligi uning ahamiyatini kamaytirmaydi, zero, 
tezkor tahlil orqali olingan natijalarning mutlaq aniqligidan ko‘ra uni o‘z 
vaqtida olish ahamiyatliroqdir. 
Bunday tahlilni o‘tkazish uchun ma’lumot manbalari bo‘lib, 
boshlang‘ich hujjatlar, buxgalteriya va tezkor texnik hisob ma’lumotlari, 
uning shaxsiy kuzatish natijalari hisoblanadi. Bu hujjatlarda iqtisodiy 
ko‘rsatkichlar ko‘proq natural holda beriladi. Tahlilni natura 
ko‘rsatkichida amalga oshirilishi tezkor tahlilning xarakterli xususiyati 
bo‘lib hisoblanadi. 

Download 2,53 Mb.