Tədris prosesində elektron laborator proqramlarından istifadə




Download 5,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/64
Sana10.01.2024
Hajmi5,57 Mb.
#134066
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   64
Bog'liq
İKT

Tədris prosesində elektron laborator proqramlarından istifadə 
1. MatCAD, MATLAB proqram paketləri 
2. Crocodile chemistry” “Crocodile Physics” ChemDraw, ChemFinder, 
Database Subscriptions, Chem3D v
ə s. laborator proqramların iş prinsipi
haqqında ümumi məlumat 
Hal-hazırda riyazi məsələlərin həlli üçün çoxlu sayda müxtəlif proqramlar paketi yaradılıb. Belə 
görünə bilər ki, riyazi proqram təminatının bolluğu tədqiqatçı mütəxəssisi riyazi bilikdən azad 
edir. Amma başa düşmək lazımdır ki, istənilən hər hansı bir vasitə biliyi əvəz edə bilməz. Bu cür 
sistemlərdə istifadə edilən hər hansı bir menyu istifadəçini riyazi əmr və üsulların mahiyyətini 
başa düşməkdən azad etmir. Bununla da riyazi sistemlər prinsipcə mətn və qrafiki redaktorlardan 
fərqlənir. Geniş tətbiq edilən istənilən riyazi paket lazım olduqda, əvvəldən təyin olunmuş bəzi 
üsulları reallaşdırır. Məsələn, bütün riyazi paketlər funksiyanın qrafikini arqumentin verilmiş 
addımında qurur. Bu zaman əyrinin tam tədqiqi üçün xarakterik nöqtələr və xassələr (kök, 
ekstremum, əyilmə nöqtəsi, asimptotlar) lazımdır. 
Bütün riyazi paketlər mətn və qrafiki redaktorlarla alınan fayllar üzərindəki əməliyyatlar, 
fraqmentlərin yerləşdirilməsi və silinməsi, sistemin konfiqurasiyası, informasiyalı arayışlar kimi 
ümumi təminata malikdir. 
Riyazi paketlərdə böyük və kiçik hərflər fərqlənir. Sistemlərdə π, e, i sabitlərindən istifadə 
olunur. Sərhəddi göstərmək üçün Infinity (sonsuzluq) xidməti sözündən istifadə olunur. 
Bu sistemlərdə hesabi və məntiqi əməliyyatlara, cəbri, triqonometrik və onların tərsi, hiperbolik 
və onların tərsini, bir sıra xüsusi funksiyaların hesablanmasına, statistik və maliyyə-iqtisadi 
əməliyyatlara baxılır. Əməliyyatlar sərbəst mərtəbəli ədədlər üzərində müxtəlif say sistemlərində 
(2-dən 36-ya kimi), həqiqi və kompleks ədədlərlə yerinə yetirilir. 
Tam ədədlərin hesabatı tələb olunan mərtəbəni təmin etməklə yüksək dəqiqliklə həyata keçirilir. 
Həqiqi hesabata keçmək üçün operatorlardan heç olmasa birini və funksiyanın bütün 
arqumentlərini həqiqi formada vermək lazımdır. 
Riyazi sistemlər matrislərlə bir çox əməliyyatları yerinə yetirən çoxlu sayda vasitələrə malikdir. 
Bu universal paketlər məhdudiyyətləri olan minimaks məsələlərindən isə yalnız xətti 
proqramlaşdırma məsələlərini həll edir. 
İnteqrallaşdırılmış riyazi sistemlərin yeni nəslində simvol cəbrindən də istifadə olunur. Bu cür 
sistemlər aşağıdakı imkanlara malikdir: 
− əvəz etmə; 
− polinom, kəsr-rasional funksiyalarla, bir və çox dəyişənli funksiyalarla əməliyyatlar, 
verilmiş dəyişənin dərəcə üzrə nizamlanması, həqiqi və kompleks köklərin hesablanması 
və s.; 
− verilən nöqtə ətrafında Teylor sırasına ayrılışın tapılması; -sıraların cəmi və hasillərinin 
hesablanması; 
− simvol differensiallama və inteqrallama; 
− differensial tənliklərin həlli. 
Aydındır ki, sadalanan bu imkanlar həm həqiqi formada, həmçinin kombinasiyalarda (mürəkkəb 
ifadələr hesabatlardan əvvəl analitik formaya çevrilir) istifadə etməklə yerinə yetirilir. 
İnformasiyanın qrafiki üsulla təsviri elmi-texniki hesabatların yerinə yetirilməsində əsas rol 
oynayır. Belə ki, əyaniliyin köməyilə vəziyyət tez başa düşülür. Qrafiklər, tənliyin köklərinin 



məhdudlaşdırılmasında, tənlik və sistem tənliklərin həl lində başlanğıc yaxınlaşmanın 
seçilməsində, həllər sayının təyinində və s. əvəz olunmazdır. 
Müasir riyazi TPP- i müxtəlif koordinat sistemlərində (dekart, polyar, silindrik və sferik) 
şkalalarla (xətti və loqarifmik) ikiölçülü və üçölçülü qrafiklərin qurulması, oxların 
qiymətləndirilməsi, əyrinin qeyd olunması, müxtəlif yazılara və s. imkan verən vasitələrə 
malikdir. Qrafiki çərçivəyə salmaq, əyri xətti müxtəlif qalınlıqla vermək mümkündür. Əyrilər 
parametrik şəkildə verilə bilər. 
Paketlər kompleksinə yüzlərlə əlavə funksiya və prosedurlar daxildir ki, bu da sahələr üzrə 
qruplaşdırılaraq subpaketdə tətbiq olunur. Məsələn, Mathematica 2.2 –də aşağıdakı subpaketlər 
mövcuddur: 
− tenzor analizi və onun tətbiqi; 
− siqnalların analizi və süzcəklərin işlənməsinin təminatı; 
− qeyri –səlis çoxluqlar məntiqi; 
− dinamik sıraların analizi; 
− maliyyə hesabatları; 
− optik sistemlərin hesabatı. 
Riyazi paketlərin tərkibinə ənənəvi proqramlaşdırma vasitələrinin analoqu daxildir ki, bu da 
sistemlərin idarə olunmasına və hesablama mərhələlərinin təkrarına imkan verir. Paket dilində 
ayrıayrı məsələlərin proqramlaşdırma nəticəsinin fayl şəklində tərtib edərək, diskə yazmaq və 
sonradan bu fayldan lazım olduqda çoxlu sayda istifadə etmək mümkündür. Bu cür sistemlərin 
tətbiqi hətta təcrübəli riyaziyyatçılar üçün də faydalıdır. Amma yadda saxlamaq lazımdır ki, bu 
sistemlər axtarış tədqiqatları üçündür, kütləvi hesabat üçün deyil. 
Hal-hazırda çox geniş yayılan riyazi paketlər aşağıdakılardır: 
MathCad fərdi kompyuterlərdə mürəkkəb olmayan hesabatlar üçün tətbiq olunur və olduqca 
əlverişlidir. MathCad sistemi əvvəl riyazi məsələlərin həlli üçün yaradılıb. Amma 1994-cü ildən 
başlayaraq simvol riyaziyyatı alətlərini tətbiq etməklə riyazi məsələlərin həlli üçün MathCad 
universal alətə çevrildi. Bu paket riyazi asılılığı təsvir edən təbii giriş dilinə və Word Equation 
düstur redaktorunun təqdim etdiyi düymələrə malikdür. MathCad sistemi Clipborad, OLE 
mübadilə vasitələri olan Windows –un tam tətbiqi proqramıdır. MathCad vasitələri ilə 
quraşdırılmış eksportlara uyğun olaraq qrafiklər çox asan yerinə yetirilir. Paket Word tipli 
redaktorun köməyi olmadan sənəd tərtib etməyə imkan verən mətn redaktoru ilə təchiz olunub. 

Download 5,57 Mb.
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   64




Download 5,57 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Tədris prosesində elektron laborator proqramlarından istifadə

Download 5,57 Mb.
Pdf ko'rish