• View →Zoom
  • İnsert→Function
  • Format (Format), Math(Riyazi), Symbolics (Simvollar,) Window (Pəncərə), Help (Arayış)




    Download 5,57 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet33/64
    Sana10.01.2024
    Hajmi5,57 Mb.
    #134066
    1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   64
    Bog'liq
    İKT

    Format (Format), Math(Riyazi), Symbolics (Simvollar,) Window (Pəncərə), Help (Arayış) 
    menyularından ibarətdir. Hər bir menyu əmrlər sistemindən ibarətdir. Bəzi menyular iyerarxik 
    sistemə malikdir. Paket kontekst menyu sisteminə də malikdir. 
    Konkret alətlər panelinin ekranda əks olunması View menyusunun Toolbars əmrini yerinə 
    yetirdikdə açılan altmenyuda müvafiq alətlər panelini aktivləşdirməklə tənzimlənir. Xüsusi 
    panellərin ekranda əks olunması Math panelinin müvafiq alətləri vasitəsilə də təmin edilir. 
    Xüsusi panellər “sürüşkən” olub, ekranda istənilən yerdə yerləşdirilə bilər. Bunun üçün kursoru 
    panelin başlıq sətrinin üzərinə qoyub siçanın sol düyməsini sıxmaqla hərəkət etdirmək lazımdır. 
    Siçanın sıxılmış düyməsini buraxdıqda alətlər paneli ekranda yeni yerdə bərqərar olacaqdır. 
    Alətlər panelinin 

    düyməsini sıxmaqla alətlər panelini gizlətmək olar. Alətlər panelinin 
    ekrandan “gizlədilməsi” həmçinin kontekst menyunun Hide əmri vasiləsilə də təmin olunur. 
    Qeyd edək ki, Standart və Formatlaşma panelinin alətlərinin sayını istifadəçi öz tələbatına uyğun 
    tənzimləyə bilər. Belə ki, istifadəçi kursoru panelin üzərinə qoyub, siçanın sağ düyməsini 
    sıxdıqda açılan kontekst menyunun Customize əmrini yerinə yetirməklə açılan dialoq 
    pəncərəsində yeni alətlər əlavə edə bilər və ya qeyd olunmuş aləti paneldən ləğv edə bilər. 
    Proqramın interfeys pəncərəsinin işçi sahəsində sənəd pəncərəsi əks olunur. Proqram 
    yükləndikdə adətən, ilk öncə sənəd pəncərəsinin mərkəzində istifadəçini proqramın imkanları ilə 
    tanış etmək üçün nəzərdə tutulmuş Tip of Day dialoq pəncərələr sisteminin ilk pəncərəsi əks 
    olunur. İstifadəçi Mathcad haqqında informasiya ilə tanış olmaq üçün Next düyməsini, dialoq 
    pəncərəsini bağlamaq üçün isə Close düyməsini sıxmalıdır. Sənəd pəncərəsi öz növbəsində 
    başlıq sətirinə, üfüqi və şaquli səhifə sürüşdürücülərinə və istifadəçinin təlabatından asılı olaraq 
    xətkeşə malikdir. Sənəd pəncərəsində riyazi hesablamalar, mətn və qrafiki informasiyalar əks 
    olunur. Proqram informasiyaya müxtəlif miqyasda baxmağı təmin edir. Bunun üçün View 
    →Zoom əmrini yerinə yetirib, açılan pəncərədə miqyas vahidini seçmək lazımdır. 
    Cari vəziyyət sətri isə yardımçı informasiyanın əks olunmasına xidmət edir və onun ekranda əks 
    olunması View → Status Bar əmri vasitəsilə tənzimlənir. Mathcad həqiqi, kompleks, tam, 
    rasional ədədlərlə işləməyi təmin edir. Həqiqi ədədlər müxtəlif formatda: sürüşkən vergüllü, 
    mühəndis, eksponensial formatda daxil oluna bilər.



    Mathcad 12 Professional riyazi proqram paketinin əsas hesablama obyekti riyazi ifadələrdir. 
    Riyazi ifadələr dəyişənlər, sabitlər və funksiyalardan istifadə etməklə operatorlar vasitəsilə tərtib 
    olunur. Onlar sənədə klaviaturadan və ya alətlər panelindən istifadə etməklə daxil edilir
    Mathcad-da bu məqsədlə Evalution, Matrix, Calculus, Calculator, Boolean alətlər panelləri 
    nəzərdə tutulmuşdur. Dəyişənin adına ədəd və ya ifadə mənimsətmək üçün dəyişəni sənədə daxil 
    etdikdən sonra Calculator və ya Evalution alətlər panelərlinin := alətini və ya «Shift+:» 
    düyməsini sıxmaq lazımdır. Dəyişənin adı həmişə hərflə başlamalıdır və bunun üçün 
    riyaziyyatda qəbul olunduğu kimi əsasən latın və ya yunan əlifbasından istifadə olunur. Qeyd 
    edək ki, paket dəyişəni onun adındakı böyük və kiçik hərflərə, hərfin şriftinə görə fərqləndirir. 
    Belə ki, paket M, m dəyişənlərini müxtəlif dəyişən kimi qəbul edir. Dəyişənin aldığı qiymətlərə 
    uyğun olaraq onlar ədədi, sətir, indeksli, diskret və s. tiplərə bölünürlər. İndeksli dəyişənlərə 
    massivlər aiddir. Diskret dəyişənlər müəyyən addımla artan qiymətlər alır. Dəyişənlər həmçinin 
    ölçü vahidinə də malik ola bilərlər. Kompleks ədədlər riyaziyyatdan məlum yazılış formasında 
    daxil olunur. 
    Kompleks ədədin xəyali vahidi i və ya j hərfi ilə işarə olunur. Ədədlər həmçinin səkkizlik və on 
    altılıq say sistemində ola bilər. Səkkizlik say sistemində ədədin yazılışının sonunda “O”, 
    onaltılıq say sistemində isə ədədin yazılışının sonunda “H” və ya “h” işarəsi olmalıdır. 
    İstifadəçi tərəfindən təyin olunan funksiyanı sənədə daxil etmək üçün ilk növbədə funksiyanın 
    adını və mötərizədə arqumentini, sonra «:=» işarəsini və riyazi ifadəni daxil etmək lazımdır. 
    Standart funksiyalar isə İnsert→Function əmrini yerinə yetirməklə açılan dialoq pəncərəsinin 
    funksiya siyahısından İnsert düyməsini sıxmaqla daxil olunur. Qeyd edək ki, funksiya 
    siyahısında funksiyalar aşağıdakı kateqoriyalar üzrə qruplaşmışdır, bu isə tələb olunan 
    funksiyanın seçilməsini asanlaşdırmaq məqsədi daşıyır: 
    - Bessel – Bessel funksiyaları; 
    - Complex Numbers - Kompleks ədədlərlə iş üçün; 
    - Differential Equation Solving – Diferensial tənliklərin həlli üçün; 
    - File Access – Fayllarla işləmək üçün; 
    - Fourier Transform – Furye çevrilməsi üçün; 
    - Hyperbolic – Hiperbolik funksiyalar; 
    - Image Processing – Şəkillə işləmək üçün; 
    - Interpolation and Prediction – İnterpolyasiya və proqnozlaşdırma funksiyaları; 
    - Log and Exponential – Loqarifmik və eksponensial funksiyalar; 
    - Number Theory/Combinatorics – Ədədlər nəzəriyyəsi və kombinatorika funksiyaları; 
    - Piecewise Continuous – Şərt və pillə funksiyaları; 
    - Solving – Cəbri tənlik və sistemlərin həlli üçün; 
    - Special – Xüsusi funksiyaları; 
    - Statistics – Statistik funksiyaları; 
    - Triqonometric – Triqonometrik funksiyaları; 
    - Vector and Matrix – Vektor və matrislərlə işləmək üçün. 
    Bu gün dünya iqtisadiyyatı biliklərə söykənən inkişaf xətti götürdüyündən ölkələrin təhsil 
    sistemlərindən də məhz bu tələblərə cavab verən sistemin qurulmasını tələb edir. Odur ki, yalnız 
    ölkədaxili sosial-iqtisadı tələblərə cavab verən mexanizmlərin deyil, bütövlükdə qlobal dünyanın 
    rəqabətinə cavab verən mexanizmlərin hazırlanması tələb olunur. Bütün inkişaf etmiş ölkələrdə 
    təhsilin informasiyalaşdırılması istiqamətində sistemli şəklidə bir neçə mərhələ islahatlar aparılr. 
    İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə bu cür islahatlar davam etdirilir. 
    2003-cü ildə qəbul edilmiş "Azərbaycanda informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının 
    inkişafı üzrə Milli Strategiya (2003-2012-ci illər)” Azərbaycan üçün məhz təhsil sahəsi İKT-nin 
    tətbiq istiqamətləri içərisində ən yüksək prioritetə malik istiqamət hesab edilmişdir. Artıq 



    Azərbaycanda təhsilin modernləşdirilməsi, təhsildə informasiya texnologiyalarının tətbiqi 
    istiqamətində mühüm addımlar atılıb. 
    Təhsil sahəsində İKT-dən düzgün istifadə etmək və bu bacarıqları təkmilləşdirilməsi yollarının 
    arasdırılması olduqca əhəmiyyətli məsələdir. Qeyd edək ki, informasiya və kommunikasiya 
    texnologiyaları (İKT) biliyinə mükəmməl yiyələnməyin ən optimal yolu məhz orta məktəbdən 
    keçir. Məktəb illərində bu texnologiyalara yiyələnmək informasiya cəmiyyəti quruculuğunda 
    onların fəal iştirakını təmin etmiş olur. 
    İndi İKT yalnız təhsil prosesini təmin edən üsul deyil. İKT məktəblinin müstəqil qavrama 
    qabiliyyətini təmin etmək üçün yeni imkanlar açır. Bununla əlaqədar olaraq müəllimin rolu da 
    dəyişir: o, təhsil prosesinin konsultantı, koordinatoru olur. Onun məqsədi məktəblilərdə qərar 
    qəbul etmə bacarığını dəstəkləmək və inkişaf etdirmək, öyrənilən mövzuların məqsədini anlamaq 
    və mühakimə etməkdir. Bu yetərincə çətin pedaqoji tapşırıqlardır - onların mənasını 
    qiymətləndirməmək olmaz. Burada İKT katalizator rolunu oynayır, onlar uşaqları yeni biliklərə 
    sövq etməyə kömək edir. Əgər şagirdə bu və ya digər mövzunun məzmunu aydındırsa, onun 
    sualı yarana bilər: məhz nə və nə üçün öyrənmək lazımdır. Biliyə həvəsin kökündə həyati maraq 
    dayanır: hansı biliklər mənə daha çox lazımdır, hansı metodların köməyi ilə mən bu bilikləri əldə 
    edə bilərəm. Beləliklə, İKT biliyə can atmaqla digər həyati vacib məsələlərin qərarı arasında 
    bənd rolunu oynayır. Şagird təhsilin onun həyatında hansı rolu oynadığını başa düşən kimi, o, 
    təhsili davam etdirməyə böyük həvəs hiss edəcək. 
    Dünyanın əksər ölkələrinin təhsil sistemində informasiya texnologiyalarının tətbiqi xeyli 
    yeniliklərə yol açsa da, yenə də məktəblərin informatlaşdırılmasında həlli çətin problemlərlə 
    qarşılaşırıq. Qeyd etmək lazımdır ki, ölkəmizdə təhsil sisteminin İKT əsasında təkmilləşdirilməsi 
    Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin həmişə diqət mərkəzində 
    olmuşdur. "Azərbaycan Respublikasında ümumtəhsil məktəblərinin informasiya və 
    kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı Proqramı” (2005-2007-ci illər), "2008-2012-ci 
    illərdə Azərbaycan Respublikasında təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət 
    Proqramı" milli təhsilimizin informatlaşdırılması yolunda əsas mərlələləri təşkil edir. 
    Təhsil Nazirliyi 2010-cu ili ölkəmizdə "Təhsildə İKT ili" elan etmiş və bu kampaniya 
    çərçivəsində konfranslar, seminarlar, müxtəlif stimullaşdırıcı və həvəsləndirici aksiyalar, 
    müsabiqələr həyata keçirilmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013-cü il 24 oktyabr 
    tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət 
    Strategiyası” təhsilin informatlaşdırılmasını mühüm vəzifə kimi qarşıya qoymuşdur. Bütün 
    bunlar dövlətimizin təhsilin inkişafına göstərdiyi böyük qayğının nəticəsidir. 
    UNESKO tövsiyələrində məktəbin informatlaşdırılmasında üç yanaşmanı irəli sürür. "İKT-nin 
    təhsilə tətbiqi” adlanan birinci yanaşma müəllimlərdən təlim prosesində şagirdlərin İKT 
    vərdişlərinin effektivliyinin artırılmasını tələb edir. "Biliklərin mənimsənilməsi” adlı ikinci 
    yanaşma, müəllimlərin qarşısında şagirdlərə təlim subyektlərinin dərindən mənimsənilməsi, real 
    aləmdə rast gəlinən məsələlərin həllində əldə olunan bu biliklərin tətbiqi kimi tələbləri qoyur. 
    Üçüncü yanaşma isə "İnformasiya istehsalı”na görə müəllimlər gələcək vətəndaşlar və işçilər 
    tərəfindən cəmiyyətin ahəngdar inkişafı və çiçəklənməsi üçün zəruri olan yeni biliklərin 
    istehsalına yardım etməlidirlər. 
    İndi isə məktəblərdə informasiya-kommunikasıya texnologiyalarından istifadənin bəzi 
    məqamlarına toxunmaq istərdik. Müəllimlərin seçdikləri fundamental biliklər, təkcə pedaqogika 
    və psixologiya sahəsindən deyil, həm də yeni texnologiyalardan müvəffəqiyyətlə istifadə etdikdə 
    təhsil prosesini xeyli sadələşdirir, onu dinamik və çevik edir. "Müəllim-şagird-dərslik" tədris 
    modelinə kompüterin də əlavə edilməsi tədris prosesini individual proqram üzrə təşkil etməyə, 
    uşağın dərsə marağını və istəyini stimullaşdırmağa imkan verir. Kompüterlə aparılan dərslər 
    uşaqlar üçün çox cəlbedici və yaddaqalan olur. Multimedia vasitələri, avtomatlaşdırılmış 



    öyrədici sistemlər, kompüter tədris proqramları, animasiya qrafikası, rəngarəng illüstrasiyalar 
    şagirdlərin idrak aktivliyinə müsbət təsir göstərir və olimpiadalarda, müxtəlif intellektual 
    yarışmalarda göstərdikləri nəticələrin keyfiyyətini xeyli artırır. 
    Tədris prosesində interaktiv lövhə və virtual laborator proqramlarından istifadə edilməsi dərsin 
    əsas prinsiplərindən birini, onun əyaniliyini təmin edir. Elektron lövhənin sensorlu, yəni 
    hissiyyatlı səthinə xüsusi qələmlə və ya barmaqla yavaşca toxunmaqla onun üzərində 
    kompüterdə mümkün olan bütün əməliyyatları interaktiv rejimdə aparmaq olar. Elektron lövhə, 
    kompüterə qoşulan mikroskop, skaner, rəqəmli fotoaparat, videokamera və s. qurğulardan alınan 
    təsvirləri böyüdülmüş formada ekranda əks etdirir. Şagirdlər istənilən kimyəvi reaksiyanın, 
    fiziki, bioloji, coğrafi proseslərin izahını virtual laboratoriya proqramı vasitəsi ilə izləyə bilərlər. 
    Bu isə şagirdlərin nəzəri-metodoloji biliklərini, praktiki bacarıq və təcrübələrini inteqrasiya 
    etməklə tədrisi xeyli canlandırır, şagirdlərin də yaradıcı yanaşma, düşünmə, təşəbbüskarlıq, 
    tədris materialını dərindən dərk etmə qabiliyyətini daha da artırır. 
    İnteraktiv lövhənin bir üstün cəhəti də odur ki, onun üzərində aparılan bütün əməliyyatları video 
    formatında yaddaşında saxlamaq və dəfələrlə istifadə etmək imkanı yaradır. Belə imkanlar 
    müxtəlif səbəbdən dərsləri buraxan şagirdlər və ya təlimdən geri qalan uşaqlar üçün xüsusi 
    əhəmiyyətə malikdir. Belə ki, şagird iştirak edə bilmədiyi, dərs prosesində tam aydın olmadıqda 
    və ya təlimdən geri qalanlar həmin materialı tam qavrayana kimi təkrar-təkrar kompüterdə izləyə 
    bilərlər. Elektron tədrisdə şagirdlərin hamısı lövhəyə çıxıb müəllimin bütün tapşırıqlarını yerinə 
    yetirməkdə həvəsli olurlar. İnteraktiv rejimdə keçilən (tədris olunan) dərslər bütün şagirdlər, o 
    cümlədən passiv, utancaq, müəyyən fiziki və ya psixoloji qüsuru olanların dərs prosesinə aktiv 
    qoşulmasına şərait yaradır. 
    Bu gün bütün dünyada məşhur olan "Crocodile Physics" adlı proqram haqqında məlumat verilir. 
    Bu güclü virtual laborator proqram, fiziki hadisələri modelləşdirməyə, "Elektrik və 
    eloktromaqnit", "Hərəkət və güc", "Dalğavari hadisələr" və "Optika" mövzuları üzrə virtual 
    sınaqlar aparmağa imkan yaradır. 
    "Crocodile Physics” fizika dərsini tədris edən müəllimlər üçün laboratoriya təcrübələrini 
    şagirdlərlə birgə aparmaq olduqca faydalıdır və bu günün tələbinə uyğun hazır nümunələrilə 
    zəngin proqramdır. "Crocodile Physics” məktəbdə fizika dərsini tədris edən müəllimlərin 
    şagirdlərlə birgə bu günün tələbinə uyğun laboratoriya təcrübələrini aparmaq və lazım olan 
    nəticəni əldə etmək üçün istifadə edə biləcəkləri, olduqca faydalı, və hazır nümunələrlə təmin 
    olunmuş bir proqramdır. "Crocodile Physics” elektron laborator proqramın içində 46-dan çox 
    hazır təcrübə nümunələri vardır ki, bu hazır gələn təcrübə nümunələri Beynəlxalq IGCSE, A-
    Level imtahan tədris planlarına uyğundur. 
    "Crocodile chemistry” proqramı kimya sahəsində istifadə edilən rahat proqramlardan biridir. 
    Proqramı istifadə etdikdə bizləri laboratoriyada etdiyimiz əməliyyatların bir qisimini virtual 
    mühitə daşımışdır. Proram müəllimə imkan verir ki, dərsin aparılmasında hər bir şagird özü 
    virtual olaraq hər-hansi bir təcrübəni apararaq tədris materialını daha ətraflı mənimsəyə bilsin və 
    s. 
    ChemOffice proqram paketinə ChemDraw, ChemFinder, Database Subscriptions, Chem3D 
    proqramları daxildir. Həmin proqramlar müəllimə kimyəvi maddələrin fiziki xassələrini, fəzada 
    quruluşunu, malekullar arasımdakı bağlılığı əyani surətdə göstərməyə imkan verir. 
    Əlbəttə, bunlar təhsilin keyfiyyətinə təsir edən amillərin hamısı deyil. Hazırda bu istiqamətdə 
    yeni, masir texnologiyaların yaradılması istiqamətində işlər davam etməkdədir. 
    Hazırda informasiya cəmiyyətinə istiqamətlənmiş yolu bəşəriyyətin gələcəyinə gedən yol kimi 
    dəyərləndirmək olar. Alimlərin proqnozuna görə, informasiya cəmiyyətinin tam formalaşdığı 



    mərhələdə insanların əsas əmək predmeti informasiya, əmək alətləri isə İKT olacaq. Ona görə də 
    bu gün respublikamızda təhsilin bütün pillələrində İKT-nin tətbiq və ondan istifadə edilməsi, 
    eyni zamanda İKT-nin özünün tədris olunması, şagirdlərdə müstəqil şəkildə informasiya 
    toplamaq, analiz etmək, ötürmək qabiliyyətinin formalaşdırılması müasir dıvrün tələbidir. Ümid 
    edirik ki, müəllimlərimiz İKT-dən tədris prosesində səmərəli istifadə etməklə təhsilin inkişafına 
    böyük töhfə verəcəklər. 




    Download 5,57 Mb.
    1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   64




    Download 5,57 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Format (Format), Math(Riyazi), Symbolics (Simvollar,) Window (Pəncərə), Help (Arayış)

    Download 5,57 Mb.
    Pdf ko'rish