• 10.3. Yanacağın yanma məhsulu, yanma temperaturu və istiliyi
  • Müasir dövrdə istehsalatda hər hansı səviyyədə qəbul edilən qərar və təlimatlar, işçilərin




    Download 1,28 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet95/113
    Sana01.12.2023
    Hajmi1,28 Mb.
    #109072
    1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   113
    Bog'liq
    M asir d vrd istehsalatda h r hans s viyy d q bul edil n q ra

    10.2. Yanmanın növləri
    Yanar maddə və oksidləşdirici mühitin fiziki halından asılı olaraq, yanma homogen və
    heterogen olur. Yanar maddə və oksidləşdirici mühit qaz halında olarsa, homogen, müxtəlif
    fazalarda (qaz-maye, maye-bərk, qaz-bərk) olduqda isə heterogen yanma baş verir.
    Yanma prosesi zamanı, ardıcıl olaraq, yanma qarışığı əmələ gələrək yanma zonasına daxil
    olarsa, yanma davam edər. Bu prosesə qərarlaşmış yanma prosesi deyilir. Qərarlaşmış yanma
    diffuzion və kinetik şəkildə olur.
    Əgər oksigen yanma zonasına molekulyar diffuziya vasitəsilə daxil olarsa, qərarlaşmış
    diffuzion yanma, qabaqcadan yanar maddə ilə qarışdırılmış halda yanma zonasına verilərsə, onda
    qərarlaşmış kinetik yanma baş verər. Yanğın zamanı yanma, əsasən, diffuzion, alovlu və alovsuz
    olur. Əgər yanar maddə buxarlandıqda və ya parçalandıqda özündən qaz ayırarsa bu zaman
    yanma alovlu olur. Alov üç hissədən ibarətdir: - yanma buxarı və qazı əmələ gələn zona;
    yanmanın başlandığı zona; maddənin tam yanma zonası. Alovun birinci zonasında oksigenin
    lazımi dərəcədə olmaması nəticəsində tam yanma prosesi baş vermir. Alovun mərkəzi zonasına
    daxil olan oksigen yanma qarışığı əmələ gətirir.
    Yanma prosesi zamanı mayenin üst təbəqəsi alovdan ayrılan istilik hesabına qızaraq onun
    buxarlanmasına və yanma sürətinin artmasına səbəb olur. 
    Müxtəlif maddələrin alovu müxtəlif temperatura malikdir. Məsələn, asetilen alovunun
    temperaturu 2127ºC, kükürd oksidinin 2195ºC, kükürdün 1820ºC, benzin alovunun temperaturu
    1400ºC bərabərdir.
    10.3. Yanacağın yanma məhsulu, yanma temperaturu və istiliyi
    Yanar maddə tam yandıqda, onun yanma məhsulu karbon iki oksid, su, azot, kükürd
    anhidridi, fosfor anhidridindən ibarət olur. Tam yanma olmadıqda isə, yanma məhsulunu karbon
    oksidi, spirt, aldehidlər, bəzi turşular və başqa birləşmələr təşkil edir.
    Yanma prosesi yanma məhsulunun yaranması ilə yanaşı, istilik ayrılması ilə də gedir.
    Yanma istiliyi vahid miqdarda yanar maddənin yanmasından ayrılan istiliyə deyilir. 
    Tərkibi sabit olmayan işçi yanar maddələrin (daş kömür, neft, ağac və s.) yanma istiliyi
    D.İ.Mendeleyev tərəfindən verilmiş emprik düsturla təyin edilir:
    Q=81+300 +26
    (
    SO
    )
    , kkal/kq
    (1)
    burada
    C
    ,
    H
    ,
    O
    ,
    S
    – uyğun olaraq karbonun, hidrogenin, oksigenin (azotla birgə), uçucu
    kükürdün %-lə miqdarını göstərir.
    Yanma zonasından ayrılan istilik, yanar maddə tərəfindən qəbul edilərək onun qızmasına
    sərf olunur ki, bu temperatura yanma temperaturu deyilir.
    Yanma temperaturu üç yerə bölünür: kolorimetrik, həqiqi və nəzəri temperaturlar.


    Yanmanın kolorimetrik temperaturu o temperatura deyilir ki, yanma zamanı ayrılan
    istiliyin hamısı yanar maddənin qızdırılmasına və ondan yanma qarışığı əmələ gətirməsinə sərf
    olunur. Bu zaman istiliyin itməsi sıfıra bərabər qəbul edilir. Əgər yanar maddənin və havanın
    temperaturu 0ºC bərabər götürülsə, onda
    t
    m
    =
    Q+mct
    mC
    (
    2)
    olar. 
    burada 
    Q
    – yanar maddənin yanma istiliyi, kkal/mol,
    m
    – 1 kq maddənin yanmasından yaranan molların sayı
    t
    – havanın başlanğıc temperaturu, °C 
    C

    – yanar maddənin orta istilik tutumudur, 
    kkal/mol×dər
    Nəzəri yanma temperaturu yanma məhsullarının parçalanmasına sərf olan istilik nəzərə
    alınmadıqda yaranan temperatura deyilir.
    Qeyd etmək lazımdır ki, yanğın zamanı həqiqi yanma temperaturu nəzəri yanma
    temperaturundan 30-50% az olur. Bu itki, əsasən, ətraf mühitin qızdırılmasına sərf olunur.

    Download 1,28 Mb.
    1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   113




    Download 1,28 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Müasir dövrdə istehsalatda hər hansı səviyyədə qəbul edilən qərar və təlimatlar, işçilərin

    Download 1,28 Mb.
    Pdf ko'rish