32
tizimning har bir abonentiga aloqa seansi vaqtida oldin aktiv
abonentlarga taqdim etilgan intervallardan hech biri bilan mos
tushmaydigan, tizimning umumiy T
r
vaqt resurslari (tizimning Ti sikli
yoki kadri)
chegaralarida T
0
vaqt intervali (yoki T
k
vaqt kanali)
ajratiladi. Bu bilan har bir kanallar signali boshqalari qoplamasdan,
o‘z individual oynasida (so‘zida) joylashadi (1.14a- rasm).
a) v)
1.14- rasm. Kanallar signallarining vaqt bo‘yicha joylashishi (a),
abonentlar orasida chastota-vaqt resurslarini taqsimlanishi (v) va
KCHAKTU/KVAKTU chastota va vaqt bo‘yicha ajratish
kombinatsiyasi (g)
Shu bilan birga, abonentlar signallari spektri tizimga ajratilgan
butun Δf
r
chastotalar polosasini egallashi va to‘liq qoplanishi mumkin.
Bunday resurslarni taqsimlanishini ko‘rsatilishiga 1.14v-rasm
xizmat
qiladi, undan ko‘rinib turibdiki, yig‘indi chastota-vaqt resursi
k
Т
0
Т
р
S
1
(t)
S
k
(t
)
S(t)
t
Т
0
Т
р
f
t
Δf
р
g)
33
vertikal polosalar ko‘rinishida “qirqilgan” bo‘lib, ulardan har biri
butun mumkin bo‘lgan chastotlar diapazonini
va jratilgan vaqtning
faqat
k – qismini (Tk )
egallaydi.
Har bir abonent traktga davriy ravishda T
i
davrda ulanadi va
guruhli traktga o‘z kanallar signalini (KS) jo‘natadi. KSning
davomiyligi T
k
< T
i
bo‘lishi kerak. N abonentlarda T
k
≤ T
i
/N va N
qanchalik katta bo‘lsa KS shunchalik kichik (qisqa) bo‘lishi kerak.
Qabul qilishda ajratilganidan keyin har bir KS bo‘yicha dastlabki
ma’lumot
qayta tiklanadi, ya’ni interpolyasiyalash amalga oshiriladi.
Natijadan kanallar vaqt bo‘yicha ajratiladigan (KVA) tizimlarda T
i
ga
teng sikllarli uzatish amalga oshiriladi. Binobarin, sinxron
kommutatsiyalash uchun siklda sikl signali uzatiladi. Bundan tashqari,
siklda KS xizmat ma’lumotlarini uzatish uchun vaqt ajratiladi, u holda
bitta T
k
kanali uchun ajratiladigan vaqt quyidagiga teng bo‘ladi:
Odatda T
k
=T
us
=T
ss
, demak (1.15-rasm):
1.15- rasm. KVAdagi uzatish sikli
KS ikkilik jo‘natish orqali uzatiladi va τ
i
=τ
him
, u holda 1.16-
rasm:
1.16- rasm. KVAda kanallar impulslarini uzatish
34
KSning
shakli
turlicha
bo‘lishi
mumkin,
ko‘pincha
qo‘ng‘iroqsimon impulslar qo‘llaniladi, chunki
ularni shakllantirish
oson bo‘ladi. Shunday qilib, FDMAdan asosiy farqlanish –
sinxronlashtirishg zarurati vujudga keladi.
Ideal holda kanallar signallarning vaqt bo‘yicha mos
tushmasligini ularning ortogonalligi ta’minlaydi, demak ularning bir-
birlariga ta’sirini oldini oladi. Real holda tizimning polosasini
cheklanganligi tufayli oldingi kanallardan
keyingi kanallarni paydo
bo‘lshini boshlanishiga signallardan o‘tish jarayonlari tugallanmasligi
va oxirgilari bilan qo‘shilib borishi bilan kesishma (kanallararo)
halaqitlarni hosil qilishi mumkin. Qo‘shni kanallarning ta’sirini, ya’ni
kanallararo halaqitlar sathini kamaytirishga himoya vaqt intervallarini
kirtish yo‘li bilan erishiladi, bu o‘z navbatida, ma’lumotlarni uzatilishi
mumkin bo‘lgan diapazonning kamayishiga, ya’ni uzatish tezligini
haqiqiy kamayishiga olib keladi.
Sotali aloqa tizimlarida samaradorlikni oshirish maqsadlarida tor
polosali
TDMA (
NB TDMA yoki MC/TDMA) – birlashtirilgan FDMA
va TDMA ishlatiladi. Bunda ajratilgan chastotalar diapazoni
FDMAdagi kabi tashuvchilar alohida polosalarga bo‘linadi.
Har bir
chastotalar polosalarida esa abonentlarni vaqt bo‘yicha ajratish amalga
oshiriladi. Bu usul raqamli tizimlarda
(GSM, D-AMPS) qo‘llaniladi.
1.17- rasmda ajratilgan diapazonni 4 ta nimtashuvchilarga har bir
polosalar chagaralarida maksimum 4 ta abonentlarga bir vaqtda aloqa
taqdim etiladigan ajratish keltirilgan. Shunday qilib,
tor polosali
TDMA usulini ishlatish bilan o‘sha bir chastotalar diapazonida
FDMAdagiga qaraganda 4 marta ko‘p abonentlar ishlashi mumkin. Va
shuning uchun TDMAni ishlatadigan tarmoqlarning sig‘imi FDMAga
qaraganda 3-6 martaga ortiq bo‘ladi.
