30
Variantlar jadvali
Variant
raqami
Masalalar raqami
Variant
raqami
Masalalar raqami
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
30
29
28
27
26
31
34
33
32
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
31
MUSTAQIL YECHISH UCHUN MASALALAR
1.
Yung tajribasidagi ikki tirqish orasidagi masofa 1 mm.
Tirqishdan ekrangacha bo‘lgan masofa 3 m. Ikki maksimum yorug‘
yo‘lkalar orasida masofa 1,5 mm. Monoxromatik yorug‘likning to‘lqin
uzunligi topilsin.
2.
Frenel ko‘zgulari yordamida hosil qilingan yorug‘lik
manbaining mavhum tasvirlari orasidagi masofa 0,5 mm. Ulardan
ekrangacha bo‘lgan masofa 3 m. To‘lqin uzunligi 0,6 μm. Ekranda hosil
bo‘lgan ikki interferension maksimumlar orasidagi masofa topilsin.
3.
Sovun pardasiga (n=1,3) yorug‘likni oq nur dastasi normal
ravishda tushmoqda. Agar qaytgan nurda parda yashil ko‘rinsa
(
=0,55 µm), pardaning eng kichik qalinligi qanday bo‘lishi kerak?
4.
=0,6 μm to‘lqin uzunlikdagi parallel nurlar dastasi
=30
o
burchak ostida sovun pardasiga tushmoqda (n=1,3). Pardaning qanday
eng kichik qalinligida interferensiyasi tufayli qaytgan nurlar maksimal
susaygan bo‘ladi?
5.
Yassi qavariq linza, qavariq tomoni bilan tekis shisha ustida
joylashgan. qaytgan nur (
=0,6 μm) hosil qilgan birinchi tartibli
yorug‘lik interferension halqa ko‘ringan joyda havo qatlamining
qalinligi topilsin.
6.
Yung tajribasida tirqishlardan ekrangacha bo‘lgan masofa
1,5 m ga teng. Tushayotgan yorug‘likning to‘lqin uzunligi 0,6 µm. Agar
uzunligi 1 cm kesmada 8 ta qora yo‘llar joylashsa, tirqishlar orasidagi
masofa topilsin.
32
7.
Yung tajribasidagi ikki tirqish orasidagi masofa 0,5 mm,
to‘lqin uzunligi 550 μm. Agar ikki qo‘shni minimumlar orasidagi masofa
1 mm bo‘lsa, tirqishlardan ekrangacha bo‘lgan masofa topilsin.
8.
Shisha plastinka ustiga yassi-qavariq linza qavariq tomoni
bilan qo‘yilgan. Linza yuqori tomondan
=600 nm to‘lqin uzunligiga
ega bo‘lgan monoxromatik yorug‘lik bilan yoritilmoqda. Agar qaytgan
nurdagi 6-qora Nyuton halqasining radiusi r=2,4 mm bo‘lsa, linzaning
egrilik radiusi topilsin.
9.
Nyuton halqalarini kuzatish uchun radiusi R=160 cm bo‘lgan
yassi qavariq linza ishlatildi. Qaytgan nurlarda kuzatilgan 4 va 9 qora
halqalarning radiuslari topilsin. Tushayotgan nur to‘lqin uzunligi
=625
nm.
10.
Yassi qavariq linza radiusi R=4 m. Agar qaytgan nurda
kuzatiladigan 5 yorug‘ halqaning radiusi r
5
=3,6 mm bo‘lsa, tushayotgan
nur to‘lqin uzunligi
topilsin.
11.
Agar Yung tajribasida yashil rangdagi (
1
=500 nm) yorug‘lik
filtrini
qizil (
2
=650 nm) rangdagi yorug‘lik filtri bilan almashtirilsa,
ekrandagi qo‘shni interferension yo‘llar orasidagi masofa qancha
marotaba o‘zgaradi.
12.
Yung tajribasida tirqishlar
=600 nm to‘lqin uzunlikdagi
monoxromatik yorug‘lik bilan yoritilgan. Tirqishlar orasidagi masofa
d=1 mm va tirqishlardan ekrangacha bo‘lgan masofa L=3 m. Birinchi
3 ta yorug‘ halqalarning o‘rni topilsin.
13.
Frenel ko‘zgulari yordamida tajribada, d=0,5 mm mavhum
yorug‘lik manbalari orasidagi masofa L=5 m. Yashil yorug‘likda
33
interferensiya yo‘llari orasidagi masofa x=5 mm. Yashil nur to‘lqin
uzunligi topilsin.
14. Oq nur sovun pardasiga (n=1,33) α=45
o
burchak ostida
tushadi. Sovun pardasining qanday eng kichik qalinligida u qaytgan
yorug‘likda sariq (
600 nm) rangda bo‘ladi?
15. Nyuton halqalarini kuzatish qurilmasiga normal tushayotgan
monoxromatik yorug‘likning to‘lqin uzunligi
0,6 μm. qaytgan
yorug‘likda kuzatilayotgan to‘rtinchi qorong‘i halqa o‘rnida linza va
shisha plastinka orasidagi havo qatlamining qalinligi topilsin.
16. Lloyd taklif qilgan sxemada tirqishidan o‘tgan nur ekranda
qo‘zg‘almas qaytgan nur bilan interferensiyalashadi. Tirqishdan ko‘zgu
sirtigacha masofa L=1 m, yorug‘lik to‘lqin uzunligi
500 nm.
Interferension yo‘l kengligi x topilsin.
17. Qalinligi d=367 nm bo‘lgan pardaga parallel oq yorug‘lik
dastasi i burchak ostida tushmoqda. Pardaning sindirish ko‘rsatkichi
n=1,4. Nurning tushish burchagi a) 30
o
va b) 60
o
ga teng bo‘lsa,
pardadan qaytgan yorug‘lik qanday rangda bo‘ladi?
18. Tushayotgan yorug‘lik to‘lqin uzunligi bir yarim marta
kattalashsa, m-Nyuton halqasining radiusi necha marta kattalashadi?
19. Yung tajribasida tirqishlar orasidagi masofa d=1,5 mm,
tirqishdan ekrangacha bo‘lgan masofa L=2 m. Tirqishga
637 nm
to‘lqin uzunlikdagi yorug‘lik tushmoqda. Ekranda hosil bo‘lgan
interferensiya yo‘llari orasidagi masofa aniqlansin.
34
Ikki kogerent optik yorug‘lik manbalari
orasidagi masofa d=0,5 mm. Manbalardan
tarqalayotgan monoxramatik yorug‘likning
to‘lqin uzunligi
0,5 μm. Manbalari l=30
cm masofa ekran joylashgan. Ikki qo‘shni
interferension maksimumlar orasidagi masofa
topilsin. (5.12 rasm)
5.12 rasm.
20. Agar interferensiya manzarasi N=100 yo‘lga burilgan bo‘lsa,
Maykolson interferometrida ko‘zguning siljishi topilsin. Yorug‘lik
to‘lqin uzunligi
546 nm.
21. Qaytgan yorug‘likda kuzatilayotgan birinchi va ikkinchi qora
Nyuton halqalari orasidagi masofa r
1=
9 mm va r
2
=10 mm halqalar
orasidagi masofa topilsin.
22. Yupqa shisha pona sirtiga normal yo‘nalishida (
600 nm)
monoxramatik yorug‘lik tushmoqda. Qaytgan yorug‘likdagi qo‘shni
interferensiya minimumlari orasidagi masofa d=4 mm bo‘lsa, pona
sirtlari orasidagi burchak topilsin. Shishaning sindirish ko‘rsatkichi
n=1,5.
23. Nyuton halqalari to‘lqin uzunligi
589 nm bo‘lgan
yorug‘likda hosil bo‘lgan. qaytgan yorug‘likda kuzatiladigan birinchi va
ikkinchi yorug‘ halqalar orasidagi masofa
r
=0,5 mm bo‘lsa, yassi
qavariq linzaning egrilik radiusi topilsin.
24. Shisha pona sirtiga normal yo‘nalishda
582 nm to‘lqin
uzunlikdagi yorug‘lik dastasi tushmoqda. Pona burchagi
20
0
Ponaning 1 cm uzunligida qancha qora interferension halqalar
joylashgan? Shishaning nur sindirish ko‘rsatkichi n=1,5.
35
25. Nyuton halqalari kuzatiladigan qurilma monoxramatik
yorug‘lik bilan yoritilgan. qaytgan yorug‘likda hosil qilingan qo‘shni
qora halqalar radiuslari 4 mm va 4,33 mm. Linzaning egrilik radiusi 6,4
m. halqalarni tartib nomeri va yorug‘lik to‘lqin uzunligi topilsin.
26. Nyuton 5 va 25 yorug‘lik halqalarining orasidagi masofa 9
mm. Linzaning egrilik radiusi 15 mm. Qurilmaga normal holda
tushayotgan yorug‘lik to‘lqin uzunligi topilsin. Kuzatish qaytgan
yorug‘likda olib borilmoqda.
27. Sindirish ko‘rsatkichi n=1,33 bo‘lgan sovun pardasidan
qaytish natijasida hosil bo‘lgan interferension halqa yorug‘ yoki
qorong‘u bo‘lishini aniqlang. Parda havoda joylashgan va qalinligi
d=0,2 ga teng.
29.
To‘lqin uzunligi
6·10
-7
m bo‘lgan i=30
o
burchak ostida
sovun pardasi tushadi. Qaytgan yorug‘likda pardada interferension
yo‘llar kuzatiladi. qo‘shni yo‘llar orasidagi masofa
x=4 mm. Sovun
pardasining sindirish ko‘rsatkichi n=1,33. Sovun pardasi sirtlari
orasidagi burchak topilsin.
30.
Yupqa ponasimon plastinkada yorug‘lik normal tushish
natijasida qaytgan yorug‘lik interferension yo‘llar hosil bo‘ladi. Qo‘shni
qorong‘u yo‘llar orasidagi masofa
x=5 mm. Plastinkaning sindirish
ko‘rsatkichi n=1,5. Plastinka qirralari orasidagi burchak topilsin.
31.
Nyuton 3-yorug‘ halqasini radiusi R
3
=1,1 mm bo‘lsa,
halqalarni kuzatish uchun ishlatilayotgan yassi-qavariq linzaning F
fokus masofasi topilsin. Shishaning sindirish ko‘rsatkichi n=1,6,
yorug‘lik to‘lqin uzunligi
589 nm. halqalar qaytgan yorug‘likda
kuzatiladi.
36
32.
To‘lqin uzunligi
1
450 nm qaytgan ko‘k rangdagi yorug‘lik
yassi-qavariq linzaga tushish natijasida Nyuton halqalari kuzatiladi.
Uchinchi yorug‘ halqa radiusi R
3
=1,6 mm. Ko‘k rang yorug‘lik filorini
qizil randagi filor bilan almashtirilganda, 5 yorug‘ halqa radiusi
R
5
=1,77 mm ga teng bo‘lgan. Linzaning egrilik radiusi va qizil nurning
to‘lqin uzunligi
2
topilsin.
33.
Ekrandagi A nuqtaga monoxramatik
yorug‘lik manbai S dan (
=0,5 μm) ikki nur
tushmoqda. 1-nur to‘g‘ridan to‘g‘ri manbadan
tushmoqda, 2-nur esa ko‘zguning B nuqtasidan
qaytib A ga tushadi (5.13 rasm).
5.13 rasm
Manbadan ko‘zgugacha bo‘lgan masofa h=2 mm va manbadan
ekrangacha bo‘lgan masofa l=1 m. A nuqtada yorug‘likni kuchaytirish
yoki susayishi yuz beradimi?
34.
Sirt yupqa parda bilan qoplangan qalin shisha plastinkaga
normal ravishda to‘lqin uzunligi
0,6 μm bo‘lgan monoxromatik
yorug‘lik tushmoqda. Pardaning sindirish ko‘rsatkichi n
2
=1,4. Qaytgan
nur interferensiya tufayli maksimal susaygan. Pardaning qalinligi d
topilsin.
35.
Oq nur sovun pardasiga normal ravishda tushmoqda. Sovun
pardasining sindirish ko‘rsatkichi n=1,33. Qaytish natijasida
1
=630 nm
to‘lqin uzunlikda interferension maksimum va unga eng yaqin
maksimum
2
=450 nm to‘lqin uzunlikda kuzatilmoqda. Parda qalinligi
topilsin.
37
36.
Yaxshi sillqlangan ikki yassi plastinkalar
orasiga diametri 0,5 mm bo‘lgan sim o‘tkazgich
joylashtirilgan plastinka uchlari mustahkam qilib
mahkamlangan.
Plastinkalar
tekisligi
normal
ravishda yoritilgan. 10 cm uzunlikdagi plastinkada
5.14-rasm
kuzatuvchi interferension manzarani kuzatadi. Interferensiya yo‘llari
orasidagi masofa 0,6 mm. Yorug‘likni to‘lqin uzunligi topilsin.
(5.14-rasm)
37.
Maykelson interferometrdagi ikkala yorug‘lik dastalariga
uzunligi 10 cm bo‘lgan silindrlar joylashtirildi. Silindr uchlari shaffof
yassi parallel plastinkalar bilan berkitilgan. Silindrlardan avval havo
so‘rib olinib, so‘ngra ulardan biriga vodorod gazi kiritilganda,
interferension manzarani 47,5 yo‘lga surilgani kuzatiladi. Vodorodning
sindirish ko‘rsatkichi qanday? Tajriba
=590 nm to‘lqin uzunligida
bajarilgan.
38.
To‘lqin uzunligi
0,55 µm bo‘lgan nur i=15
o
burchak
ostida shisha pona sirtiga tushmoqda shishani sindirish ko‘rsatkichi
n=1,5. Pona uchidagi burchak
=11
0
. Qaytgan nurlarda kuzatiladigan
interferensiyada minimumlar orasidagi masofa topilsin.
39.
Havoda ikki kogerent manba orasidagi
masofa d=0,15 mm (5.15-rasm). Manbalardan
ekrangacha bo‘lgan masofa L=4,8 m. Ekranning S
nuqtasiga keluvchi nurlarning optik yo‘l farqi
topilsin, agar OC=X=16 mm ga teng bo‘lsa.
5.15-rasm
40.
Sindirish ko‘rsatkichi n=1,3 bo‘lgan yassi paralle pardasiga
normal ravishda oq yorug‘lik dastasi tushmoqda. Yorug‘likning to‘lqin
38
uzunligi
0,6 µm pardaning qalinligi qanday bo‘lganda, maksimal
shaffof bo‘ladi?
41.
Fazoning bir nuqtasiga optik yo‘l farqi 2 μm ga teng bo‘lgan
kogerent yorug‘lik nurlari tushmoqda.
760 nm to‘lqin uzunlikdagi
yorug‘likning shu nuqtada kuchayishimi yoki susayishimi kuzatiladi?
42.
Frenel ko‘zgulari yordamida
560 nm to‘lqin uzunlikdagi
monoxromatik yorug‘likning mavhum manbalari hosil qilingan. Ulardan
ekrangacha bo‘lgan masofa L=3,2 mm. Ekran markazidan X=28 mm
masofada 3-qorong‘u interferensiya yo‘li joylashgan. Mavhum tasvirlar
orasidagi masofa topilsin.
43.
Orasidagi masofa 0,32 mm bo‘lgan 2 kogerent - oq yorug‘lik
manbalari ingichka tirqish ko‘rinishiga ega. Tirqishlardan interferensiya
manzarasi kuzatiladigan ekrangacha bo‘lgan masofa 3,2 m. Ikkinchi
interferension spektrda qizil (
1
=760 mm) va binafsha (
2
=400 nm)
chiziqlari orasidagi masofa topilsin.
44.
Sindirish ko‘rsatkichi n=1,54 va uchidagi burchak i=5
bo‘lgan kvars pona
600 nm monoxromatik to‘lqin uzunlikdagi
monoxromatik nurlar bilan yoritilgan interferension yo‘llar orasidagi
masofa topilsin.
45.
Nyuton halqalari hosil qilingan qurilmadagi linzaning egrilik
radiusi r=6,4 m. 640 nm to‘lqin uzunlikdagi yorug‘lik perpendikulyar
holda tushmoqda. Linza va plastinka orasi suv bilan to‘ldirilgan
(n=1,33). Ikkinchi yorug‘ halqa diametri topilsin.
46.
Lloyd tajribasi o‘tkaziladigan qurilmada qaytaruvchi sirt
sifatida ikki plastinkadan foydalanilgan. Yorug‘lik manbai sifatida
shisha markazidan d=1 mm masofada joylashgan parallel tirqish
39
olingan. Ekran tirqishidan L=4 m masofada joylashgan. Yorug‘lik
to‘lqin uzunligi
700 nm. Markaziy yo‘l o‘rtasidan uchinchi yorug‘
yo‘lgacha bo‘lgan masofa topilsin.
47.
Yung tajribasida ekran qanday masofaga surilganda yangi
interferensiya manzarasida 5-yorug‘ yo‘l, interferensiya manzarasidagi
3-yo‘l bilan ustma ust tushadi?
48.
Interferensiya manzarasini hosil qilayotgan nurlarning birini
yo‘liga qalinligi d=12 μm bo‘lgan shisha plastinka joylashtirilgan.
Shishaning sindirish ko‘rsatkichi n=1,5. Shisha
750 nm to‘lqin
uzunlikdagi perpendikulyar ravishda tushadi. Interferensiya manzarasi
nechta yo‘lga suriladi?
49.
Optik yo‘l farqi
x=1,8 μm teng bo‘lganda ko‘rinadigan
yorug‘lik maksimal kuchayadigan xamma to‘lqin uzunliklari topilsin.
(0,76=0,38 μm).
50.
Ikki yassi parallel plastinkalar orasida
=30
0
burchakli havo
opna hosil qilgan. Plastinkalardan biriga normal ravishda
0,6 μm
to‘lqin uzunlikdagi monoxromatik yorug‘lik tushadi. Plastinkalar bir-
biriga tokka chiziqdan qanday masofada qaytgan yorug‘likda
kuzatiladigan ikkinchi yorug‘ va yo‘l hosil bo‘ladi?
51.
Fazoning biror nuqtasiga geometrik yo‘l farqi
x =1,2 μm ga
teng bo‘lgan ikki kogerent nurlar tushmoqda. Yorug‘likni vakuum
to‘lqin uzunligi
=600 nm. Shu nuqtaga qo‘yilgan shishada qanday
manzara kuzatiladi n=1,5?
52.
Oralaridagi masofa d=200 µm bo‘lgan ikki kogerent S
1
va S
2
manbalardan ekran yoritilmoqda (
=590 nm). Ekran markazidan
40
x=15 μm masofada 2- qora interferensiya yo‘li joylashgan. Mavhum
manbalardan ekrangacha bo‘lgan masofa topilsin.
53.
To‘lqin uzunligi
=550 nm bo‘lgan kogerent nurlardan
birining yo‘liga sindirish ko‘rsatkichi n=1,5 ga teng shisha plastinka
joylashtirildi. Natijada interferensiya markazi 4 ta yo‘lga siljidi.
Plastinkaning qalinligi topilsin.
54.
d
i
va d
k
yorug‘ Nyuton halqalarining diametri 4 mm va
4,8 mm. halqalarni tartib nomerlari ma’lum emas, lekin shu ikki
halqalari orasida yana uchta yorug‘ halqa joylashgan. halqalar, to‘lqin
uzunligi
=500 nm bo‘lgan qaytgan yorug‘likda kuzatilgan. Tajriba
uchun olingan yassi-qavariq linzaning egrilik radiusi topilsin.
55.
To‘lqin uzunligi
=520 μm bo‘lgan, ikki mavhum yorug‘lik
manbalaridan interferensiya kuzatilayotganda ma’lum bo‘ldiki, uzunligi
X=4 cm ga teng ekranda 8,5 interferensiya yo‘li joylashar ekan.
Yorug‘lik manbalarining orasidagi masofa topilsin, agar ulardan
ekrangacha masofa L=2,75 m bo‘lsa.
56.
Yung tajribasi birinchi galda
1
=600 nm, so‘ngra esa to‘lqin
uzunlikdagi yorug‘lik bilan olib boriladi, agar birinchi tajribadagi 7
yorug‘ halqa, ikkinchi tajribadagi 10 chi halqa qora bilan mos tushsa,
ikkinchi yorug‘likning to‘lqin uzunligi topilsin.
57.
Oq nur bilan yassi-parallel plastinka i
1
=45
o
va i
2
=60
o
burchak ostida yoritilganda u qizil bo‘lib ko‘ringan. Plastinkaning
sindirish ko‘rsatkichi n=1,5. Plastinkaning mumkin bo‘lgan eng kichik
qalinligi topilsin (
=750 nm).
58.
Nyuton
halqalari
kuzatiladigan
qurilmada,
qaytgan
yorug‘likda uchinchi qora halqa radiusi o‘lchangan. Yassi parallel
41
plastinka va linza oralig‘i suyuqlik bilan to‘ldirilganda, shunday
radiusga 4-xalqa ega bo‘ldi. Suyuqlikning sindirish ko‘rsatkichi n
aniqlansin.
59.
Soch tolasining qalinligi o‘lchash uchun, uni ikki shisha
plastinka orasiga joylashtirildi. Soch tolasidan plastinkalar tegib turgan
chiziqgacha bo‘lgan masofa L=20 cm. Plastinkalar
=350 nm qizil nur
bilan yoritilganda, 1 cm masofada 8 ta interferension yo‘l joylashadi,
soch qalinligi topilsin.
60.
Oralig‘i d=0,24 mm bo‘lgan ikki kogerent yorug‘lik
manbalari ekrandan L=2,5 m masofada joylashganlar. Ekranda x=5,0 cm
masofada 10,5 interferension yo‘l joylashadi, ekranga tushayotgan
yorug‘likni to‘lqin uzunligi aniqlansin.
61.
Nyuton halqalari kuzatiladigan qurilmada plastinka va linza
oralig‘iga benzin (n=1,5) qo‘yilgan. Linza egrilik radiusi r=1 m. Linza
va plastinka sindirish ko‘rsatkichlari bir xil. halqalar
=583 nm to‘lqin
uzunlikdagi qaytgan yorug‘likda kuzatiladi. Markaziy qora halqa radiusi
R topilsin.
62.
Nyuton halqalari kuzatiladigan qurilmada linza (n
1
=1,5) va
plastinka (n
2
=1,7) oralig‘i alyuminiy (n
3
=1,58) bilan to‘ldirilgan.
Qaytgan yorug‘likda to‘rtinchi qora halqa radiusi r
1
=0,13 cm. qurilmaga
monoxromatik yorug‘lik perpendikulyar ravishda tushmoqda. Linzaning
egrilik radiusi r=1 m. Tushayotgan yorug‘likning to‘lqin uzunligi
topilsin.
63.
Sovun pardasi (n=1,33) vetikal holda joylashib suyuqlikni
oqimi tufayli pona hosil qiladi. Birinchi va oltinchi qora halqalar
oralig‘idagi masofa x=2,5 cm. Interferension halqalar to‘lqin uzunligi
42
=613 nm bo‘lgan qaytgan yorug‘likda kuzatilgan. Nur pufak yuzasiga
perpendikulyar tushadi. Pona burchagini sekundlarda toping.
64.
Monoxromatik yorug‘lik shisha pona (n=1,5) sirtiga normal
ravishda tushmoqda. Pona burchagi
=2
0
. Qaytgan yorug‘likda
kuzatilayotgan qora halqalar orasidagi masofa x=0,34 mm. Tushayotgan
yorug‘likning to‘lqin uzunligi topilsin.
65.
Frenel ko‘zgulari to‘lqin uzunligi
=589 nm bo‘lgan
monoxromatik yorug‘lik bilan yoritilmoqda. Agar nurlar dastasining biri
yo‘nalishiga perpendikulyar ravishda yupqa shisha plastinka qo‘yilsa,
interferension manzara 100 yo‘lga suriladi. Shishaning sindirish
ko‘rsatkichi n=1,5 plastinkaning qalinligi topilsin.
66.
Ikki plastinka oralig‘iga ularning bir-biriga tegib turgan
chiziqqa parallel ravishda diametri d=0,04 mm li soch tolasi
joylashtirilgan. Plastinka sirtiga to‘lqin uzunligi
=0,8 μm bo‘lgan
yorug‘lik perpendikulyar ravishda tushmoqda. Agar hosil bo‘lgan
ponaning 1 cm uzunligiga qaytgan nurlarda qora interferension halqalar
joylashsa, soch tolasidan ponaning uchigacha bo‘lgan masofa topilsin.
67.
Nyuton halqalari kuzatiladigan qurilmada linza (n
1
=1,7) va
plastinka (n
2
=1,7) oralig‘i suv (n=1,33) bilan to‘ldirilgan. Qaytgan
nurlarda hosil bo‘lgan halqalardan birining diametri 0,3 cm ga teng.
Qurilmaga
=0,6 μm to‘lqin uzunligidagi yorug‘lik perpendikulyar
ravishda tushmoqda. Linzaning egrilik radiusi 1 m. halqaning tartib
nomeri topilsin.
68.
Nyuton halqalari kuzatiladigan qurilmada linza (n
1
=1,7) va
plastinka (n
2
=1,5) oralig‘i suv (n
3
=1,33) bilan to‘ldirilgan. Qaytgan
nurlardagi beshinchi qora halqaning radiusi 0,15 cm. qurilma to‘lqin
43
uzunligi
=0,6 μm bo‘lgan yorug‘lik bilan normal ravishda
yoritilmoqda. Linzaning egrilik radiusi topilsin.
69.
Yung tajribasida interferensiyalashadigan nurlarning yo‘lini
biriga qalinligi d=2 cm bo‘lgan shisha plastinka perpendikulyar ravishda
joylashgan. Plastinkaning bir jinsli bo‘lmaganligi tufayli yo‘l farqi
=1 μm ga farq qilsa, plastinkaning har bir joylarida sindirish
ko‘rsatkichi qanchaga farq qiladi?
70.
Yung tajribasida nurlarning biri yo‘nalishga shisha plastinka
perpendikulyar ravishda joylashtirildi, markaziy yorug‘ yo‘l, birinchi
holatda beshinchi yorug‘ halqa o‘rniga surildi. Plastinkaning sindirish
ko‘rsatkichi n=1,5 nurning to‘lqin uzunligi
=600 nm. Plastinka
qalinligi qanday?
71.
Havoda tarqalayotgan yorug‘lik qalinligi d=1 mm bo‘lgan
shisha plastinka qo‘yildi. Agar plastinkaga nur: a) perpendikulyar
ravishda; b)
=30
o
burchak ostida tushayotgan bo‘lsa, yorug‘likni optik
yo‘l farqi qanchaga o‘zgaradi?
72.
To‘lqin uzunligi bo‘lgan monoxromatik yorug‘lik yo‘liga
qalinligi d=0,1 mm ga teng yassi-parallel shisha plastinka joylashtirilgan.
Plastinkaga yorug‘lik normal ravishda tushadi. Optik yo‘l farqi ga teng
bo‘lishi uchun, plastinkani qanday burchakka burish kerak?
73.
Frenel biprizmasiga (
=600 nm) manbadan yorug‘lik
tushmoqda. Prizmani sindirish burchagi
=2·10
-3
rad, uning
moddasining sindirish ko‘rsatkichi n=1,5. Agar yorug‘lik manbaidan
prizmagacha bo‘lgan masofa L=1 m va prizmadan ekrangacha bo‘lgan
masofa b=4 m bo‘lsa, interferensiya tufayli hosil bo‘lgan qo‘shni
maksimumlar oarsidagi masofa topilsin.
44
Yorug‘lik to‘lqin uzunligi
=600 nm. Ko‘zgulardan qaytgan nurlar hosil
qilgan interferensiya manzarasi, ko‘zgular kesishgan joydan L=270 cm
masofada kuzatilmoqda. Intrenferensiya yo‘llari orasidagi masofa
topilsin.
75.
To‘lqin uzunligi
=0,425 μm bo‘lgan monoxromatik
yorug‘lik Frenel ko‘zgulariga tushmoqda. Agar interferensiya
maksimumlari orasidagi masofa x=1 mm, ko‘zgular kesishgan joydan
ekrangacha bo‘lgan masofa L=1 m va yorug‘lik manbaigacha bo‘lgan
masofa r=10 cm bo‘lsa, Frenel ko‘zgulari orasidagi burchak topilsin.
76.
To‘lqin uzunligi
=632,8 nm li lazer nurlanishi normal
ravishda ikkita tirqishi bo‘lgan to‘siqqa tushmoqda, tirqishlar orasidagi
masofa d=5 mm. Ekranda interferensiya yo‘llari kuzatilmoqda. Agar
tirqishlarning biriga a=10 μm qalinlikdagi shaffof plastinka qo‘yilsa,
interferensiya yo‘llari qanchaga suriladi? Plastinkaning sindirish
ko‘rsatkichi n=1,633.
77.
Yassi to‘lqin uchun zonalarining dastlabki uchtasini radiusi
hisoblab topilsin. To‘lqin sirtida kuzatilayotgan nuqtagacha bo‘lgan
masofa 1 m. To‘lqin uzunligi
=500 nm.
78.
Kengligi b=42 μm bo‘lgan tirqishga to‘lqin uzunligi
=589
nm ga teng monoxromatik yorug‘lik dastasi normal ravishda tushmoqda.
Minimumlar kuzatiladigan burchaklar topilsin.
74.
Frenel
ko‘zgulari
bir-biriga
nisbatan
=10
o
burchak
ostida
joylashtirilgan (5.16-rasm). ularga ko‘zgular
kesishgan nuqtadan r=10 cm masofada
joylashgan tirqishdan nur tushmoqda.
5.16-rasm
45
79.
Kengligi b=2·10
-3
cm ga teng tirqishga, to‘lqin uzunligi
=500 nm bo‘lgan monoxromatik yorug‘lik dastasi perpendiklyar
ravishda tushmoqda. Tirqishdan 1 m masofada joylashgan ekranda hosil
bo‘lgan tirqish tasvirini kengligi topilsin. Tirqish tasvirini kengligi
deganda, asosiy maksimal yoritilganlikni ikki tomonida hosil bo‘ladigan
birinchi minimumlar orasidagi masofa topilsin.
80.
Tirqishga
normal
ravishda
to‘lqin uzunligidagi
monoxromatik yorug‘lik dastasi tushadi. Tirqish kengligi 6
. Yorug‘lik
difraksiyasining uchinchi minimumi qanday burchak ostida ko‘rinadi?
81.
To‘lqin uzunligi
=700 nm bo‘lgan qizil chiziqli ikkinchi
tartibdagi spektrda ko‘rish uchun, ko‘rish trubkasini kollimator o‘qiga
=30
o
burchak ostida joylashtirish kerak bo‘ldi. Difraksion panjara
doimiysi topilsin. Yorug‘lik panjaraga normal ravishda tushmoqda.
82.
Spektrning birinchi tartibidagi simobning yashil (
=546 nm)
chizig‘i φ=19°8' burchak ostida kuzatilayotgan bo‘lsa, difraksion
panjaraning bir millimetrga mos kelgan shtrixlar soni nechta bo‘ladi?
83.
Difraksion panjaraga oq yorug‘lik dastasi normal holda
tushmoqda.
=589 nm to‘lqin uzunlikdagi yorug‘lik uchun difraksiya
burchagi φ
1
=17°8'. Biror bir chiziq ikkinchi tartibdagi spektrida
φ
2
=24°12' difraksiya burchagini hosil qilgan. Shu chiziqning to‘lqin
uzunligi topilsin.
84.
Difraksion panjaraga, geliy bilan to‘ldirilgan razryad
trubkasidan yorug‘lik normal ravishda tushmoqda. Ikkinchi tartibli
spektrda
=670 nm to‘lqin uzunlikdagi qizil chiziq uchinchi tartibli
spektrda qaysi chiziq bilan ustma-ust tushadi.
46
85.
Panjara doimiysi d=2 μm bo‘lsa, natriyning (
=529 nm) sariq
chizig‘i uchun mos keluvchi eng katta tartibdagi spektr nomeri topilsin.
86.
Difraksion panjaraga monoxromatik yorug‘lik dastasi normal
ravishda tushmoqda. Uchinchi tartibdagi maksimum φ=36°48' burchak
ostida kuzatiladi. To‘lqin uzunlik orqali ifodalangan difraksion panjara
doimiysi aniqlansin.
87.
Difraksion panjara kaliy spektrida birinchi tartibli
1
=404,4
nm va
2
=404,7 nm chiziqlarni ajrata olsa difraksion panjara doimiysi
nimaga teng? Panjara kengligi L=3 cm.
88.
Kengligi L=2,5 cm bo‘lgan difraksion panjarani doimiysi d=2
μm. Bu difraksion panjara sariq nur oblastida (
=600 nm) tartibdagi
spektrda qanday to‘lqin uzunligidagi chiziqlarni ajrata oladi.
89.
Difraksion panjara
=440 nm yorug‘lik bilan yoritilganda
birinchi tartibli difraksion minimum
=90
o
burchak ostida kuzatilishi
uchun tirqish kengligi qanday bo‘lishi kerak?
90.
Difraksion panjara davri d=0,005 nm.
=700 nm to‘lqin
uzunlikdagi yorug‘lik uchun kuzatilayotgan bosh maksimumlar soni
topilsin.
91.
Difraksion panjara kengligi b=3 mm va davri d=3 μm.
=589,6 nm to‘lqin uzunligi uchun uning maksimal ajrata olish
qobiliyati topilsin.
92.
Natriyning birinchi tartibli spektrida
1
=589 nm va
2
=589,6
nm to‘lqin uzunligidagi ikki sariq chiziqlarni aloxida ko‘rish uchun,
difraksion panjara shtrixlarni eng kichik soni qancha bo‘lishi kerak?
47
93.
Har bir millimetrida 100 ta chiziq bo‘lgan difraksion
panjaraga monoxromatik yorug‘lik normal holda tushmoqda. Ko‘rish
trubkasi uchinchi tartibdagi maksimumga to‘g‘rilangan trubkani shu
tartibdagi boshqa maksimumga, joylashtirish uchun, uni
=20
o
burchakka burish kerak. Yorug‘likning to‘lqin uzunligi topilsin.
94.
Difraksion panjara, monoxromatik yorug‘lik bilan normal
holda yoritilmoqda. U ikkinchi tartibdagi spektrni qanday burchakka
og‘diradi. Panjara uchinchi tartibdagi spektrni qanday burchakka
og‘diradi?
95.
Difraksion panjarani har bir millimetrida 200 chiziq
joylashgan, panjara
=0,6 μm to‘lqin uzunlikdagi monoxromatik
yorug‘lik normal ravishda tushmoqda. Yorug‘likni maksimum og‘ish
burchagi topilsin.
96.
Mansabdan zonaviy plastinkagacha bo‘lgan masofa a=10 m,
plastinkadan ekrangacha masofa 10 m. Agar yorug‘likning to‘lqin
uzunligi
=450 nm bo‘lsa, birinchi Frenel zonasining radiusi topilsin.
97.
Zonaviy plastinka o‘zidan a=3 m narida turgan yorug‘lik
manbaini b=2 m naridagi ekrandagi ekranda tasvirini hosil qildi. Agar
manbani cheksizlikka sursa, tasvir qayerda hosil bo‘ladi?
98.
Parallel monoxromatik nurlar dastasi (
=600 nm) diametri
d=1,2 mm bo‘lgan teshigi bor ekranga normal tushadi. Ekran orqasida
b
1
=18 cm masofada teshik qo‘ida qora dog‘ hosil bo‘ladi. Tashqi o‘q
bo‘ylab shu nuqtadan qanday
l masofaga surilganda difraksion
manzara markazida yana qora dog‘ paydo bo‘ladi?
48
99.
Bir sm da 3837 chiziqlarga ega bo‘lgan difraksion
panjaraning birinchi tartibli spektrida burchakli dispersiya aniqlansin.
Difraksiya burchagi juda kichik deb hisoblanilsin.
100. Har sm da 3937 chiziqlari bo‘lgan difraksion panjarali
spektrografning chiziqli dispersiya hisoblansin, agar ob’ektivni fokus
masofasi F=50 cm bo‘lsa. Difraksiya burchagi kichik deb olinsin.
101. Davri d=2,5 µm va kichikligi L=3 cm bo‘lgan difraksion
panjaraning to‘rtinchi tartibli spektrda ajrata olish qobiliyati qanday?
102. Difraksion panjaraning har 1 cm da 5000 chiziq bor. Agar u
=589 nm to‘lqin uzunlikdagi yorug‘lik bilan yoritilayotgan bo‘lsa,
maksimal spektr tartibi topilsin.
103. Difraksion panjaraga tushayotgan yorug‘lik
1
=490 nm va
2
=600 nm to‘lqin uzunlikdagi ikki aniq spektral chiziqlardan iborat 1,
to‘lqin uchun birinchi maksimum
=10
o
burchak ostida kuzatiladi.
Ikkinchi tartibdagi spektrda chiziqlar orasidagi burchak masofa topilsin.
104. N=100 chiziqqa ega bo‘lgan difraksion panjara
1
=589 nm
va
2
=502 nm bo‘lgan chiziqlarni birinchi tartibdagi spektrda ajrata
oladimi?
105. Difraksion panjara doimiysi d=1000 nm. Qo‘yida keltirilgan
to‘lqinlar uchun birinchi tartibli spektrda burchakli dispersiya
hisoblansin, a) 400 nm, b) 580 nm, v) 760 nm.
106. Kengligi b=0,2 mm bo‘lgan tirqishga to‘lqin uzunligi
=500 nm ga teng yorug‘lik tushmoqda, tirqishdan L=1 m masofada
joylashgan ekranda 1 va 2 difraksion maksimumlar orasidagi masofa
topilsin.
49
107. Agar birinchi tartibdagi difraksion maksimum kristal
panjarasi va tushayotgan nur yo‘nalishi orasidagi burchak
=3
o
bo‘lganda kuzatilgan. Tushayotgan monoxromatik rentgen nurining
to‘lqin uzunligi topilsin. Atomlar orasidagi masofa d=0,3 nm.
108. Tor tirqishga normal holda monoxromatik yorug‘lik
tushmoqda. Ikkinchi tartibli difraksion yorug‘ yo‘lning og‘ish burchagi
=1
o
. Tirqish kengligini orqali ifodalang.
109. Kengligi b=0,1 mm tirqishga normal holda (
=0,5 μm)
monoxromatik yorug‘lik tushmoqda. Tirqish orasida yig‘uvchi linza
joylashtirilgan va uning fokus tekisligida ekran bor. Difraksiya burchagi
bo‘lsa, ekranda manzara kuzatiladi.
110. Ikki difraksion panjara bir hil l=3 mm kenglikka ega bo‘lib
ularning davrlari d
1
=3
.
10
-3
mm va d
2
=6
.
10
-3
mm natriyning
=529,6 mm
sariq chizig‘i uchun eng katta ajrata olish qobiliyati hisoblansin.
111. Yassi to‘lqin fronti uchun to‘rtinchi Frenel zonasining
radiusi r
y
=3 mm. Oltinchi Frenel zonasining radiusi topilsin.
112.
=30
o
burchak ostida qadmiyning (
=644 nm) qizil chizig‘i
uchun to‘rtinchi maksimum kuzatilmoqda. Agar panjaraning eng kichik
ajrata olish qobiliyati
=0322 nm bo‘lsa, difraksion panjara doimiysi
topilsin.
113. To‘lqin uzunligi
=500 nm bo‘lgan nuqtaviy manba, radiusi
r=0,5 mm teshigi bo‘lgan ekrandan d=0,5 m masofada turibdi. Beshta
Frenel zonasi ochilishi uchun, to‘siqdan kuzatish nuqtasigacha bo‘lgan
masofa qanday bo‘lishi kerak?
50
114. Chiziqlari soni N=5000 bo‘lgan yassi qaytaruvchi panjaraga
sariq yorug‘lik (
=589 nm) tushmoqda. Uchinchi tartibdagi spektrda
panjara ajratishi mumkin bo‘lgan eng kichik masofa topilsin.
115. Osh tuzi kristalli qirralariga rentgen nurlari dastasi (
=147
nm) tushmoqda. Agar kristall sirtiga nur
=31
o
30’ burchak ostida
tushganda ikkinchi difraksion maksimum kuzatilsa, kristalldagi atomlar
tekisliklari orasidagi masofa d topilsin.
116. Diametri d=4 mm ga teng yumaloq teshikli diafragmaga
normal holda monoxromatik yorug‘lik dastasi (
=0,5 μm) tushadi.
Teshik o‘qi bo‘ylab undan b=1 m masofada kuzatish nuqtasi joylashgan.
Teshikga nechta Frenel zonalari joylasha oladi?
117. Chiziqlari soni har 1 mm da n=500 bo‘lgan difraksion
panjaraga normal yo‘nalishda oq yorug‘lik tushmoqda. Panjara yaqinida
qo‘yilgan linza orqali spektr ekranga proyeksiyalanadi. Agar
1
=780 nm
va
2
=400 nm va linzadan ekrangacha bo‘lgan masofa L=3 m bo‘lsa,
birinchi tartibdagi spektrning kengligi l topilsin.
118. Har 1 mm da 100 ta chiziqlari bo‘lgan difraksion panjaradan
L=1,8 m masofadagi ekranda spektr kuzatiladi. Agar ikkinchi tartibli
spektrdan markaziy yo‘lgacha bo‘lgan masofa L=21,4 cm bo‘lsa,
panjaraga tushayotgan monoxromatik yorug‘likning to‘lqin uzunligi
topilsin.
119. Difraksion panjaraga, uning tekisligiga parallel ravishda yassi
to‘lqin tushmoqda. Difraksion panjara chiziqlarining umumiy soni
N=1000, davri d=5,1
.
10
-3
mm. Tushayotgan yorug‘lik ikki to‘lqin
uzunlikka ega
1
=460 nm va
2
=460 nm. Spektrning qaysi tartibidan
boshlab bu chiziqlar ajrala boshlaydi?
51
120. Shaffof bo‘lmagan va radiusi r=1 mm teshigi bor to‘siqqa
yassi monoxromatik to‘lqin tushmoqda. To‘siqdan ekrangacha masofa
b
1
=0,575 m bo‘lganda, difraksiya manzarasi markazida maksimum
intensivlik kuzatiladi. Masofaning b
2
=0,802 m gacha oshirilganda
markazdagi maksimum intensivlik minimumga aylanadi. Yorug‘likning
to‘lqin uzunligi topilsin.
121. Difraksion panjaraning har bir millimetridan 400 chiziq bor.
Difraksion panjaradan (L=25 cm) masofada ekran joylashgan markaziy
maksimumdan o‘ng va chap taraflarda 3-tartibdagi spektrda chiziqlar
orasidagi masofa l=27,4 cm. Difraksion panjaraga tushayotgan
yorug‘likni to‘lqin uzunligi topilsin.
122. Qandaydir to‘lqin uzunlikdagi yorug‘lik uchun difraksion
panjaraning burchakli dispersiyasi (kichik og‘ishlar uchun) D
=1 grad
min ga teng. Agar panjara uzunligi l=2 cm bo‘lsa, uning ajrata olish
qobiliyati topilsin.
123. Parallel nurlar dastasi difraksion panjaraga normal holda
tushmoqda ekran orqasida joylashgan linzaning fokus masofasi
F=2,5 m. Birinchi tartibli spektrda
1
=0.43 µm va
2
=0.48 µm to‘lqin
uzunlikdagi chiziqlar orasidagi masofa L=0.5 mm. Difraksion
panjaraning doimiysi topilsin. (Kichik og‘ishlar uchun tg
=sin
deb
olinsin).
124. Har 1 mm da 200 ta chiziq bo‘lgan difraksion panjara,
vodorod bilan yoritilmoqda. Kuzatishda vodorodning 656,3 nm va 410,2
nm to‘lqin uzunlikdagi chiziqlari ustma-ust tushushi uchun kuzatish
trubasini tushayotgan nur yo‘nalishiga qanday eng kichik burchakda
o‘rnatish kerak?
52
125. Parallel monoxromatik nurlar dastasi (
=0,53) normal holda
tor tirqishga tushmoqda, markaziy maksimum kengligi qo‘shni
minimumlar orasidagi masofa teng bo‘lib, u L=1,5 cm tirqish orqasida
joylashgan linzaning fokus masofasi L=2 m. Kichik og‘ishlar uchun
tg
=sin
deb xisoblab, tirqish kengligi topilsin.
126. Kengligi b=0,2 bo‘lgan tirqishga, parallel monoxromatik
nurlar dastasi normal holda tushmoqda. Ekranga difraksion manzaraning
proyeksiyalaydigan linzaning fokus masofasi F=2 m. Ikkinchi
maksimum kengligi b=0,53 cm, u ikki qo‘shni minimumlar orasidagi
masofaga teng. Tirqishga tushayotgan yorug‘likni to‘lqin uzunligi
topilsin (kichik burchak uchun sin
=tg
).
127. Suyuqlik sirtiga tushayotgan nurlarning tushish burchagi
i=50
o
. qaytgan nurlar maksimal qutblanmagan. Nurning sindirish
burchagi topilsin.
|
