|
Mühazirəçi: f r. e n., dosent Q. Ü. Ağayev Ədəbiyyat: Ağayev Q.Ü., Cəfərov M. B. Fizika kursu. Bakı, 2016
|
| bet | 68/91 | | Sana | 30.12.2019 | | Hajmi | 11,54 Mb. | | #6524 | | Turi | Mühazirə |
Elektromaqnit rəqslər
Elektrik və maqnit hadisələri bir-biri ilə sıx əlaqəlidirlər. Bu əlaqəni induktivli sarğı və C tutumlu kondensatordan ibarət olan rəqs konturunda müşahidə etmək olar.
Kondensator yükü ilə yüklənibsə, onun elektrik sahəsinin enerjisi
 olacaqdır.
K açarı ilə konturu qapasaq kondensator boşalmağa başlayacaq və dövrədə yaranmış cərəyan tədricən güclənəcəkdir. Kondensator tam boşalan anda cərəyan şiddəti maksimal qiymət alacaqdır. Bu anda kondensatorun sahə enerjisi ( ) tamamilə sarğacın maqnit sahəsinin enerjisinə çevriləcəkdir, yəni :  olacaqdır.
Bu andan başlayaraq cərəyan getdikcə zəifləyəcək, kondensator isə yüklənəcəkdir. Cərəyan azalaraq sıfra bərabər olanda kondensatorun yükü əvvəlki qiymətini alacaq, sarğacın sahə enerjisi kondensatorun enerjisinə çevriləcəkdir. Bundan sonra kondensator yenə boşalmağa başlayır, və proses təkrar olur.
Rəqs konturunda elektrik və maqnit sahələrinin enerjilərinin bir-birinə çevrilmələri , yaydan asılmış maddi nöqtənin rəqsləri zamanı kinetik  və potensial enerjilərinin çevrilmələrinə oxşardır.
Rəqs konturunda harmonik rəqslər əmələ gəlir və onların periodu  kimidir. Bu Tomson düsturudur.
Elektromaqnit rəqslərin differensial tənliyi
Rəqs konturunda kondensatorun başlama cərəyanı sarğıda öz-özünə induksiya e.h.q. yaradır:  (1)
Harmonik elektromaqnit rəqslərin tənliyi.
Konturun müqaviməti sıfır olsun, yəni R=0. belə konturda enerji itkisi olmur, və rəqs konturuna ideal deyirlər. Deməli belə konturda gərginlik düşgüsü yalnız kondensatorda olur.  (2) . U- kondensatordakı gərginlikdir.
və (2)-dən alırıq: 
Burada  olduğunu nəzərə alaq:
 və ya 
 (1)- bu harmonik elektromaqnit rəqslərin tənliyidir.
 olduğundan  - Tomson düsturu alırıq.
Konturun tam enerjisi dəyişmir (R=0 olduğundan):
2.Sönən elektromaqnit rəqslərin tənliyi.
Real konturda  olur və konturda enerjinin itkisi baş verir (qızmağa); rəqslər isə sönür. Aktiv R müqavimtində gərginlik düşgüsü  olur. Bu halda aşağdakı tənliyi alırıq:
 - (sönmə əmsalı) və  (dairəvi tezlik) işarə etsək alarıq.
 (2)- bu sönən elektromaqnit rəqslərin tənliyidir.
Məcburi elektromaqnit rəqslərin tənliyi.
Real rəqs konturunu periodik dəyişən xarici e.h.q. mənbəyinə (ε) qoşduqda konturda məcburi elektromaqnit rəqsləri yaranır.
 olarsa  (3) alarıq.
(1), (2) və (3) tənliklərinin həllinə baxaq:
1. (1) tənliyinin həlli: (4)
Kondensatordakı gərginlik düşgüsü:
 , konturdakı cərəyan isə:
 kimi olur.
2.(2) tənliyinin həlli:  (5)
3.(3) tənliyinin sol tərəfinin həlli (5) kimidir. (5) sönən rəqslərə aiddir, ona görə rəqslər başlayandan bir az sonra onu nəzərə almamaq olar. (3) tənliyinin sağ tərəfinin həlli:
 (6)- kimidir.
|
| |
