• Odam savdosi jinoyati bo’yicha jabrlanuv- chilarning ekspluatat- siya
  • Alisher Navoiy
  • O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, 27-modda
  • Fuqarolik va siyosiy huquqlar to’g’risidagi xalqaro paktning 26-moddasi




    Download 1.47 Mb.
    bet12/28
    Sana23.12.2019
    Hajmi1.47 Mb.
    #4660
    1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   28

    Fuqarolik va siyosiy huquqlar to’g’risidagi xalqaro paktning 26-moddasi

    f \ Odam savdosi jinoyati bo’yicha jabrlanuv- chilarning ekspluatat- siya

    jarayoni




    Ishlab chiqarish va qishloq xo’jalik ishlarida foydalanish

    Uy-ro’zg’or ishlarida foydalanish




    Tilamchilikka majburlash




    V

    Sun’iy onalik va bola tug’ishga majburlash

    Majburiy nikoh, jinsiy erkinligiga qarshi harakatlar

    Inson to’qimalarini transplantatsiya qilish



    Aksariyat hollarda jinoyat ayolning ota-onasi, aka-ukasi, opa-singillari, yaqin qarindoshlari, kuyov to­monidan sodir etiladi.
    0-

    Ayolni erga tegishga yoki nikohda bir- ga yashashni davom etti- rishga majbur qilish deganda unga nisbatan jismoniy yoki ruhiy zo‘ravon- lik ishlatilishini tushunish lozim.

    Odam o’g’rilash

    Mazkur jinoyatning obyekti odamning erkinligi, ya’ni istagan yerida bo’lishi erkinligini kafolatlovchi ij­timoiy munisabatlar hisoblanadi.

    Bu jinoyatga Jinoyat kodeksining 245-moddasida nazarda tutilgan hollardan tashqari barcha turdagi odam o’g’rilashlar kiradi.



    Odam shaxsiy erkinligidan mahrum qilingan payt- dan e’tiboran jinoyat tugallangan hisoblanadi.

    Zo’rlik ishlatib g’ayriqonuniy ravishda ozodlikdan mahrum qilish

    Tahlil etilayotgan jinoyatning obyekti jabrlanuv- chining shaxsiy ozodligi hisoblanadi. Jinoyatning obyek- tiv tomoni zo’rlik ishlatib g’ayriqonuniy ravishda shaxsni harakat qilish erkinligidan mahrum etish, jabrlanuvchi- ga nisbatan jismoniy yoki ruhiy zo’rlik ishlatish, uning



    qayerda bo’lishini erkin tanlash huquqini cheklash kabi xatti-harakatlarni sodir etishda ifodalanadi.

    Jabrlanuvchi ozodlikdan mahrum qilingan paytdan e’tiboran jinoyat tugallangan, deb hisoblanadi. Ushbu jinoyat to’g’ri qasd bilan ta’magirlik niyatida sodir etili- shi bilan ajralib turadi.
    Odamni o‘g‘rilash deganda, odam- ning yashirin- cha, oshkora yoki aldash yoxud ishonchi- ni suiiste’mol qilish yo‘li bilan shaxsiy erkin- ligidan mahrum qilinishini tu- shunish zarur.

    Tuhmat



    O’rganilayotgan jinoyat uch qismdan iborat. Tuh- matning obyekti shaxsning sha’ni va qadr-qimmati hi­soblanadi. Sha’n insonning ichki axloqiy qadr-qimmati, halolligi, oliyjanobligi, vijdoni, umuman olganda, sha’n insonning ma’naviy va ijtimoiy fazilatlarini belgilovchi tushuncha. Jinoyat tuhmat yolg’onligini bila turib, bosh­qa shaxsni sharmanda qiladigan uydirmalarni tarqatish- da ifodalanadi. Aniq dalillarga ishora qilinmagan umu- miy ma’lumotlarni oshkor etish tuhmat hisoblanmaydi. Uydirmalarni tarqatish usuli har xil, masalan, og’zaki, yozma, biror tasvir ko’rinishidagi lavha va hokazo bo’li- shi mumkin. Jinoyat yolg’onligi oldindan ayon bo’lgan ma’lumotlar tarqatilgan paytdan boshlab tugallangan hi­soblanadi.
    Tuhmatchi bir soatda bir oyga tatigulik fitna qo‘zg‘atadi.

    Alisher Navoiy



    


    Har kim o’z sha’ni va obro’siga qilingan tajovuzlar- dan, shaxsiy hayotiga aralashishdan himoyalanish va tu- rar joyi daxlsizligi huquqiga ega.

    Hech kim qonun nazarda tutgan hollardan va tartib- dan tashqari birovning turar joyiga kirishi, tintuv o’tkazi- shi yoki uni ko’zdan kechirishi, yozishmalar va telefonda so’zlashuvlar sirini oshkor qilishi mumkin emas.

    O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, 27-modda

    Haqorat qilish



    Haqorat qilish shaxsning sha’ni va qadr-qimmatini beodoblik bilan qasddan tahqirlashdan iboratdir. Haqo- rat qilish og’zaki yoki yozma ravishda bo’lishi mumkin. Shaxsning sha’ni va qadr-qimmatini beodoblik bilan tahqirlashga qaratilgan xatti-harakat sodir etilgan payt- dan boshlab jinoyat tugallangan hisoblanadi.
    Insonning qadr-qimmati deganda dunyo- qarashining darajasi, aql-za- kovati, turmush tarzi kabi inson- ning obyektiv jihatlarini tav- siflovchi ijobiy sifatlar yig‘in- disini tushunish zarur.

    Haqorat qilish odatda bevosita sodir etiladi, ammo jabrlanuvchi bu haqda xabar topadi, degan taxmin bi­lan sirtdan sodir etilishi ham mumkin. Vositachi orqali haqorat qilingan hollar ham uchraydi. Xafa qilish har xil bo’lishi mumkin, ammo ularning hammasi ham haqorat bo’lavermaydi. Haqorat har doim ma’lum bir shaxsga qaratilgan bo’ladi.



    Fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq va erkinliklariga qarshi jinoyatlar

    Fuqarolarning konstitutsiyaviy huquq va erkinlikla- riga qarshi jinoyatlar tarkibiga mamlakatimiz Konsti- tutsiyasida belgilab qo’yilgan huquqlarni buzish kabi jinoyatlar kiradi. Bular:

    Ijodiy faoliyat





    1. Tuhmat va haqorat qilishning bir-biridan farqi nimadan iborat?

    2. Quyidagi vaziyatlardan qaysi birini tuhmat, qaysi birini haqorat deb tavsiflash mumkin?

    A. ko’pchilik oldida G. ismli o’rtog’ini: «Sen kecha mening mobil te- lefonimdan foydalanib, qaytarib bermading. Sen o’g’risan!» - deb aybla- di. G. esa o’zini oqlash uchun: «Men sening telefoningni olganim yo’q, menga ham kecha shunaqa telefon sovg’a qilishgandi», - deb javob berdi.

    Aslida A. o’zining telefonini sport kiyimining cho’ntagida qoldir- gan, telefoni esa quvvatsizlanib qolganligi uchun ishlamayotgandi.

    • fuqarolarning teng huquqliligini buzish;

    • shaxsiy hayot daxlsizligini buzish;

    • fuqarolarning turar joyi daxlsizligini buzish;

    • xat-yozishmalar, telefonda so’zlashuv, telegraf xabarlari yoki boshqa xabarlarning sir saqlanishi tartibini buzish;
      huquqliligining buzilishi ularga o‘z huquqlarini amalga oshirish imkonini ber- maslik yoxud ularning o‘z huquqlarini amalga oshirish- lariga to‘sqinlik qilish (masalan: jinsi, irqi, mil- lati va h.k. kelib chiqib, ishdan bo‘shatish, istiqomat joyi- da ro‘yxatdan o‘tishiga, ishga qabul qilinishiga, o‘qishga kirishi- ga yo‘l qo‘ymas- lik)dan iborat bo‘lishi mumkin.


    • jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlari to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzish;

    • vijdon erkinligini buzish;

    • saylov yoki referendum tashkil qilish, ularni o’tkazish to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzish;

    • saylov huquqining yoki ishonchli vakil vakolat- larining amalga oshirilishiga to’sqinlik qilish;

    • mehnat qilish huquqini buzish;

    • mualliflik yoki ixtirochilik huquqlarini buzish.

    Fuqarolarning teng huquqliligini buzish

    Mazkur jinoyatlarning obyekti fuqarolarning shax- siy huquqlari va erkinliklaridir.



    Fuqarolarning teng huquqliligini buzish jinoyat jin­si, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqo- di, shaxsiy yoki ijtimoiy mavqeyidan, kelib chiqishi-


    

    dan qat’i nazar fuqarolarning huquqlarini buzish yoki cheklash yoxud fuqarolarga bevosita afzalliklar berishda ifodalanadi.



    Shaxsiy hayot daxlsizligini buzish
    G‘ayriqonuniy ravishda bostirib kirish deganda, aybdor shaxs- ning turar joy egasining ruxsa- tisiz va ularning erkiga xilof ra­vishda, huquqiy asoslarsiz shaxsning turar joyiga kirish- ga qaratilgan xatti-harakatlari- ning (masalan, g‘ayriqonuniy ravishda ko‘chi- rish, ruxsatno- masiz tintuv o‘tkazish, o‘zganing turar joy maydoniga o‘zboshimchalik bilan ko‘chib kirish va h.k.) sodir etilishini tushunish lozim.

    Bu jinoyat shaxsning shaxsiy yoki oilaviy sirini tashkil etuvchi shaxsiy hayoti to’g’risidagi ma’lumotlar- ni uning roziligisiz qonunga xilof ravishda yig’ish yoki tarqatishda ifodalanadi.



    Fuqarolarning turar joyi daxlsizligini buzish

    Jinoyat yashovchilarning erkiga qarshi zo’rlik ishla- tib, g’ayriqonuniy ravishda turar joyga bostirib kirishda ifodalanadi.



    Xat-yozishmalar, telefonda so’zlashuv, telegraf yoki boshqa xabarlarning sir saqlanishi tartibini buzish

    Jinoyat shaxslarning pochta-telegraf xabarlari yoki telefonda so’zlashuvning mazmuni va hokazolar bilan g’ayriqonuniy tanishuvida yoxud fuqarolarning xatlari, telegrammalari, telefaks orqali, elektron pochta va h.k. orqali xabar qilinayotgan ma’lumotlarni shu axborotlar egasining roziligisiz oshkor etilishida ifodalanadi.



    Fuqarolarning murojaatlari to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzish

    Mazkur modda fuqarolarning O’zbekiston Respub- likasi Konstitutsiyasida belgilab qo’yilgan ariza berish, davlat hokimiyat organlari, korxonalari, muassasalari va jamoat hayotining boshqa sohalari faoliyatini erkin tanqid qilish huquqini jinoyat huquqi tomonidan himoya qilishning muhim vositasi hisoblanadi.

    Jinoyat fuqarolarning murojaatlari to’g’risidagi qo- nunni buzishga qaratilgan har xil harakatlar bo’lib, u

    fuqarolar, jamiyat va davlatning qonun bilan muhofa- za etiladigan huquqlariga jiddiy zarar yetkazishda ifo- dalanadi.



    Vijdon erkinligini buzish
    Hamma uchun

    vijdon erkinligi kafolatlanadi.

    Har bir inson xohlagan dinga e’tiqod qilish yoki hech qaysi dinga e’tiqod qilmaslik huquqiga ega. Diniy qarashlarni majburan singdirishga yo‘l qo‘yilmaydi.


    Download 1.47 Mb.
    1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   28




    Download 1.47 Mb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Fuqarolik va siyosiy huquqlar to’g’risidagi xalqaro paktning 26-moddasi

    Download 1.47 Mb.