|
Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchunBog'liq Чилангарлик ўқув услубий қўлланмаTashqi rezьba kesish. Tashqi rezьbani dastakli usulda yoki dastgohda kesiladi. Dastakli
usulda kesishda, asosan, plashkalardan foydalaniladi. Konstruktiv xususiyatlariga ko’ra ular
yumaloq, nakatkalangan hamda prizmasimon turlarga bo’linadi.
Yumaloq plashkalarni (lerka) yaxlit va qirqma qilib tayyorlanadi. Dastakli usulda
rezьba kesishda ularni maxsus parmadastalarga mahkamlab foydalaniladi.
Yaxlit plashkalar toblangan po’lat gaykadan iborat bo’lib, o’nga rezьba orqali ochiq
teshik parmalangan. Teshiklarning rezьba iplari bilan uchrashib joylarida kesuvchi qirralar
hosil bo’lgan. Ularga tutashgan teshiklardan qirindilar chiqib ketadi. Yaxlit, yumaloq
plashkalarning diametrlari standartlashtirilgan: asosiy metrik rezьbalar uchun u 1 dan 76 mm
gacha, dyuymlilari uchun-1
4 dan 2 gacha, quvur rezьba uchun esa 1
8 dan 1
2 gacha
belgilangan.
Qirqma plashkalar yumalog’idan qirqmasi bilan farqlanadi. Qirqmaning o’lchami 0,5-
1,5 mm bo’lib, u rezьba diametrini o’ziga xos usulda 0,1-0,25 mm chegarada sozlashga imkon
beradi.
Kluplar bilan rezьba kesish. Diametri, qadami va tegishli klupp raqamiga mos
keladigan, ikkita yarim plashkalardan tashkil topgan kerilma plashka tanlanadi. Ularni
ramkadagi prizmasimon yo’naltirgichga klupdagi va plashkadagi raqamlar bir-birining
ro’parasida turadigan qilib o’rnatiladi. SHundan keyin klupp ramkasiga suharni kiritib uni vint
bilan mahkamlanadi.
Zagotovkani giraga vertikal vaziyatda mahkamlab, egov bilan chiviq toretsli rax
egovlanadi. Uning burchagi va eni aylanining butun uzunligi bo’ylab bir xil bo’lishi kerak.
Plashkalarning ish yuzalari va chiviqning uchini moylab, plashkalarning kesuvchi qismi chiviq
raxiga rezьbaning 2-3 o’ramida bo’ladigan qilib qo’yiladi. Yarim plashkalar vint bilan
plashkalarning tekisligi chiviq o’qiga nisbatan qat’iy perpendikulyar bo’ladigan qilib
mahkamlanadi. Ularning rezьba o’ramlari esa chiviqni siqib turishi kerak.
Klupning dastalariga plashka rezьbaning berilgan yo’nalishi bo’yicha yurguncha ozroq
kuch ishlatib bir tekis bosiladi va rezьba yo’nalishida (1
2 aylanish oldinga va 1
4 aylanish
teskari tomonga) aylantiriladi.
Uni vaqti-vaqti bilan chiviqdan burab chiqarib, mashina moyi bilan moylanadi.
Rezьbani toza latta bilan yaxshilab artilgandan keyin sifatini rezbali halqa bilan nazorat
qilinadi.
|
| |
