Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun

Download 3,05 Mb. Pdf ko'rish
bet	56/86
Sana	03.01.2024
Hajmi	3,05 Mb.
	#129851

1 ... 52 53 54 55 56 57 58 59 ... 86

Bog'liq
Чилангарлик ўқув услубий қўлланма

Rejalashda bazalar tanlash

Rejalash usullari va tartibi
Rejalash oldidan zagotovka va detalning chizmasini yaxshilab o’rgani, rejalash planini
tuzish, ya’ni detal plitaga qanday vaziyatlarda qo’yilishini, rejalash qanday usulda bajarilishini
hamda detalning har bir vaziyatida nimalarni chizish kerakligini aniqlab olish kerak. Rejalash
planini to’g’ri belgilash uchun rejalovchi detalning vazifasi va ishini bilib olishi lozim. Buning
uchun u yig’ish chizmalarini va detalni tayyorlash texnologiyasini o’rganib chiqishi kerak.
Keyin zagotovka tekshiriladi. Uni ko’zdan kechirib va bolg’a bilan urib ko’rib, nuqsonlar,
darz, chuqurchalar bor-yo’qligi aniqlanadi. Korpus detallar gidravlik sinovdan o’tkaziladi.
Ulardagi hamma teshiklar berkitilib, ochiq qoldirilgan bittasidan ichiga suv haydaladi.
Korpusdan suv sizib chiqishi va xatto detal devorlarining namlanishi korpusning darz
ketganligidan dalolat beradi.. mayda detallarni suvga tiqib, chiga havo haydaladi. Agar havo
pufakchalari paydo bo’lsa, demak, u germetik emas.
So’ngra zagotovka o’lchamlari yasaladigan detal o’lchamlariga mosligi aniqlanadi.
Zagotovkaning gabarit o’lchamlari, qo’yilgan teshiklarning diametrlari, ular orasidagi masofa
tekshiriladi. Quyma zagotovkalar bitta emas, balki bir partiya bo’lsa, ulardan bittasini
tekshirish kifo. CHunki ularning hammasi bitta model bo’yicha quyiladi va bir xil o’lchamli
bo’ladi. SHtamplab tayyorlangan detallarda shtampning ajralish joylarida pokovkalar
qismlarining surilmaganligi tekshiriladi.
Rejalanadigan sirtlar loydan, qolip tuprog’i qoldiqlaridan tozalanadi. Reja chiziqlari
chiziladigan joylar bo’yaladi.
Rejalashda bazalar tanlash
Barcha tayyorgarlik ishlari qilib bo’lingandan so’ng bazaviy sirtlarni tanlash lozim.
Fazoviy rejalashda bazalar tanlash masalasi juda murakkab va muhim masala. CHunki har bir
detalning konstruktiv xususiyatlari va ish sharoiti bazalarga o’z talablarini qo’yadi. Bazaviy
sirtlarni tanlashda quyidagi qoidalarga asoslanish mumkin:
1. Agar zagotovkada ishlov berilgan sirt bo’lsa, shu sirt baza deb qabul qilinadi. Agar,
masalan, podshipnik korpusida ishlov berilgan asos bo’lsa hamda

30A
3
teshigini rejalash va
o’nga ishlov berish talab qilinsa, ana shu asos baza deb qabul qilinadi va undan teshik
markazigacha bo’lgan masofaga rioya qilinadi, aks holda 22

0,1 mm o’lchamni ta’minlab
bo’lmaydi.
2. Zagotovkaning hech bir sirtiga ishlov berilmagan bo’lsa, ishlov berilmaydigan sirt
baza qilib olinadi.
3. Agar ma’lum joyda devorning qalinligiga rioya qilish lozim bo’lsa, baza tanlashda
shuni hisobga olish lozim. Faraz qilaylik, misol uchun ko’rilayotgan podshipnikda barcha
sirtlarga ishlov berilmagan bo’lsain. Bu holda ishlov berilmaydigan

40 mm li tsilindrik sirtni
baza o’rnida olish kerak. Devorlari qalinligini bir xilligini ta’minlash uchun markaz qidirgich
yoki shtangentserqo’l yordamida uning markazi topiladi va makaz chizilari chiziladi. Ulardan
boshlab 22

0,1 mm o’lcham qo’yiladi va asos rejalanadi. Agar bu holda asosni baza deb olib,

- 56 -
oldin uni rejalaganimizda edi, devorlarning qalinligi bir xil chiqmagan bo’ladi.
4. Ham tashqi, ham ichki ishlov berilmagan sirtlar mavjud bo’lganda baza siftida tashqi
sirtlar olinadi.
5. Baza sifatida zagotovkalarning chiqib turgan qismlari-chiqiqlar, bobishkalar,
plakatlarni qabul qilish qulay.
Odatda, birinchi galda bazaviy sirtlardan boshlab markaz chiziqlari yoki simmetriya
o’qlari chiziladi, so’ngra shu chiziqlardan boshlab boshqa o’lchamlar qo’yiladi.

Download 3,05 Mb.

1 ... 52 53 54 55 56 57 58 59 ... 86

Download 3,05 Mb.

Pdf ko'rish