- 54 -
Parchinlashda uchraydigan nuqsonlar
Nusxasi
Nuqsonlar
Kelib chiqish sabablari
Tutashtiruvchi kallakning siljishi
- parchin mix toretsi noto’g’ri
qirqilgan
Material egilgan
- teshik diametri kichik
Parchin mixning ikkala qalpog’i
siljigan
- teshik qiyshiq parmalangan
Tutashtiruvchi kallak egilgan
- chiviq uzun
CHiviqning listlar orasida
parchinlanishi
- listlar jipslashmagan
Kesilgan kallak
- qalpoq zich o’rnatilmagan
Qalpoqlar yetarlicha tortilmagan
- qalpoq zich o’rnatilmagan
Tutashtiruvchi kallak kichik
- chiviq uzunligi yetarli emas
Tutashtiruvchi kallak zich
yotmagan
- siqqich qiyshiq
Qalpoq chetlarida notekislik
- parchin mixning sifati yomon
Rejalash uchun moslamalar
Ishlov berish uchun faqat bir tekislikda rejalashning o’zgina kifoya qiladigan shakldagi
detallar uncha ko’p emas. SHakli hamda o’lchamlari har xil tekisliklarda turlicha bo’lgan va
shu sababli bir necha tekislikda rejlashga to’g’ri keladigan detallar ko’proq. Masalan,
tasvirlangan detal uchun ikki tekislikda, suhar uchun kamida uch tekislikda chiziqlar chizishga
to’g’ri keladi. Bunday detallar uchun
fazoviy rejalash talab qilinadi.
Fazoviy rejalashning xususiyatlari va uning tekislikda rejalashdan farqi shugina emas.
Masalan, podshipnikni rejalash uchun zagotovkaning turli sirtlarida reja chiziqlarini chizish
kamlik qiladi.
Yaroqli detal olish uchun, bundan tashqari. Teshikning o’qi asosga parallel,
toretslar o’qqa perpendikulyar bo’lishi, mahkamlash teshiklari to’g’ri
joylashishi kerak va
hokazo.
Demak, fazoviy rejalashda har bir sirtning va shakli va o’lchamlarini, shuningdek,
o’zaro vaziyatini ta’minlash talab qilinadi. Fazoviy rejalashda har xil sirtlarning reja chizig’ini
bir-biriga bog’lash uchun zagotovka rejalash plitasiga o’rnatiladi va o’nga nisbatan joylashishi
aniq belgilab olinadi. Rejalash asbobi plita tekisligi bo’ylab yurgiziladi.
U bilan chiziladigan
barcha reja chiziqlari bir tekislikka nisbatan, ya’ni plita tekisligiga
nisbatan zarur vaziyatni
egallaydi va demak, bir-biriga bog’lanadi.
Fazoviy rejalashda ishlatiladigan asbob va moslamalar
Rejalash plitalari mayda donli zich cho’yandan tayyorlanadi. Ularning ichi bo’sh bo’lib,
ichida bikrlik qobirg’alari bor. Quyidagi lchamli rejalash plitalari standartlashtirilgan
400X400; 630X400; 630X630; 1000X630; 10001000; 1600X1000; 2000X1000; 2500X1600
mm.
Plitaning ustki tekisligi juda tekis qilib ishlanadi. O’nga
zagotovka va moslamalarni
joylashtirish uchun bo’ylama va ko’ndalang yo’nalishda chuqurligi va eni 1-2 mm li ariqchalar
qilinadi. Ariqchalar 200-500 mm o’lchamli kvadratlarni hosil qiladi. Plitaning yon tomonlariga
ham ishlov beriladi. Ular ustki tekislikka va o’zaro perpendikulyar bo’lishi kerak.
Rejalash plitasi ustaxonaning eng yorug’ joyiga poydevor,
stol yoki domkratlarga
o’rnatiladi. Uning ustki tekisligi gorizontal yotishi zarur (shayton bilan tekshirib ko’riladi).
O’nga yupqa gafit qatlami surkash tavsiya qilinadi, shunda rejalash asbobi plita ustida bemalol
suriladi.
Fazoviy rejalashda reja chiziqlari reysmas yoki shtangenreysmoslar bilan chiziladi.
Reysmosda og’ir taglikka o’rnatilgan stoyka bo’ladi. Taglikning osti rejalash plitasida
yaxshi surilishi uchun o’nga yaxshilab ishlov
beriladi. Stoykada chizg’ichni o’rnatish va
- 55 -
mahkamlash uchun mo’ljallangan teshikli xomutcha harakatlanadi. Xomutcha vint
yordamida
zarur vaziyatda mahkamlab qo’yiladi.
Universal reysmos chizg’ich vaziyatini rostlashga imkon beradi. Uning asosida sharnirli
mahkamlangan plitka bor, uni mikrometrik vint bilan ko’tarish va tushirish mumkin. Reysmas
stoykasi shu plitkaga o’rnatilgan. U burila oladi. Asosida prizmatik o’yiq bo’lib, reysmasni
tsilindrik sirtlarga qo’yishga imkon beradi.
Rejalash uchun shtangenreysmaslardan foydalanish ancha qulay. Yaxshi ishlov berilgan
asosga shtanga o’rnatilgan, unda noniusli ramka harakatlanadi. Nonius o’lchamlarni 0,05-0,1
mm aniqlikda qo’yishga imkon beradi. Ramkaga tutqich yordamida yassi chizg’ich
mahkamlanadi. Mikrometrik surish uzeli zarur o’lchamni tez va aniq qo’yishga imkon beradi.
SHtangenreysmaslardan ishlov berilgan sirtli detallarni rejalashda foydalanish tavsiya qilinadi.
