-§. Depression voronka va ta’sir radiusi

126 
Depressiya voronkasining radiusi - ta’sir radiusi (R) deb ataladi. 
Suv olish va drenajli inshootlarda R ning qiymati hisoblashda ishlatiladi. 
Ta’sir radiusi R ni hisoblashni turli formulalari bor. Ko‘pincha Kusakina 
formulasidan foydalaniladi: 
С
К
H
S
R

 95
,
1
(7.9) 
Bu yerda: S- so‘rib chiqarish vaqtida voronka markazidagi suv 
sathining pasayishi, m.
N 
- 
suvli 
gruntning 
qalinligi, m; K
S
– sizish 
koeffitsienti, msut. 
Ta’sir radiusni Troyanskiy 
formulasi 
yordamida 
ham 
aniqlash mumkin: 
J
K
H
Q
R
c



2
3
(7.10) 
bunda Q - debit, m
3
sut; N 
- gruntli suv qalinligi, m; K
S
– 
sizish koeffitsienti, msut; J - 
gidravlik gradient.
7.14 - rasmda depression voronka tasvirlangan. Voronka markazida: 
1-so‘rib chiqarish nuqtasi; 2-normal sath; S– sathning pasayishi. 
Yer osti suvining o‘zgarmas sathi statikaviy sath deb, yer osti 
suvining o‘zgaradigan, ya’ni harakatlanadigan sathi dinamikaviy sath deb 
ataladi. 
Suv so‘rib chiqarilishi kerak bo‘lgan joyda 2-3 ko‘ndalang kesim 
bo‘yicha burg‘ qudug‘i qazilib, ulardagi suv sathi o‘lchanib, R ning aniq 
qiymati 
aniqlanadi 
(7.15-
rasm).
Depression 
voronka 
o‘lchami, R va egri depressiya 
qiyaligi jinsning granulometrik 
tarkibi va g‘ovak o‘lchamiga 
bog‘liqdir. 
Qumning 
va 
shag‘alning 
suv 
o‘tkazuv-
chanligi yaxshi bo‘ladi, bunda 

127 
suvning zarrachalari bilan kam ishqalanishiga keng voronkaning katta 
ta’sir radiusi sabab bo‘ladi. Kam suv o‘tkazuvchan qumoq tuproqlar 
uchun kichikrok voronkalar - R ning katta bo‘lmagan qiymati xosdir. 
So‘rib chiqarish suvi sathining pasayishi bilan depression voronka 
ma’lum darajada, ammo ma’lum chetlarigacha kengayadi. Misol sifatida 
R ning eng katta qiymatini keltiramiz: shag‘al uchun - 1000 m gacha, 
yirik donali qum uchun – 400-600 m, mayda donali qum uchun; 100-200 
m, (depression egrilik nishabi 0,02-0,006) va qumoq tuproq uchun - 20-
50 m, (depression egrilik nishabi 0,1-0,5) 

Download 6,24 Mb.