Navoiy davlat pedagogika instituti fizika-texnologiya fakulteti fizik praktikum fanidan

 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA‘LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI 
 
NAVOIY DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
FIZIKA-TEXNOLOGIYA FAKULTETI 
 
 
FIZIK PRAKTIKUM FANIDAN 
LABORATORIYA ISHI №12 
 
MAVZU: RICHARD METODI BILAN HAVO UCHUN ADIABATA 
KO’RSATGICHINI 
𝑪
𝒑
𝑪
𝑽
 ANIQLASH. 
 

 
LABORATORIYA ISHI№12 
 
RICHARD METODI BILAN HAVO UCHUN ADIABATA 
KO’RSATGICHINI
𝑪
𝒑
𝑪
𝑽
ANIQLASH 
Ishning maqsadi: Richard metodi bilan havo uchun adiabata ko’rsatgichi 
yana o’zgarmas bosimdagi issiqlik sig’imining o’zgarmas hajmdagi issiqlik 
sig’imiga nisbatini tajribada aniqlash. 
Kerakli jihozlar: Marriot kolbasi, ossillyatsion trubka, sekundomer, aneroid 
barometr, plastik menzurka, vazelin. 
Nazariy qism 
Gazlarning kinetik nazariyasi ideal gazlarning adiabata koeffisiyentini 
ko’rsata oladi. Gazning ichki energiyasini U unga tashqaridan uzatilayotgan 
issiqlik miqdorini ΔQ oshirish yoki uning ustida mexanik ish ΔW bajarish orqali 
o’zgartirish mumkin: 
ΔU=ΔQ+ΔW 
 
 
 
 
(1) 
Holatni adiabatik o’zgartirishlarda tashqi atrof muhit bilan issiqlik 
almashinuv bo’lmaydi. Shu sababli issiqlik miqdori o’zgarmaydi: 
ΔQ=0 
(ya’ni entropiya doimiy qoladi) 

Ideal gaz qonunidan PV=mRT va ΔU=C
V
mΔT hamda (1) tenglamadan 
Puasson tenglamasi kelib chiqadi, u harorat o’zgarganda holatning adiabatik 
o’zgarishini ifodalaydi: 
PV
k
=const
 
 
 
 
(2) 
Bu yerda k adiabata ko’rsatgichi va u quyidagicha aniqlanadi: 
k C
p
/C
V
 
 
 
 
 
 
(3.a) 
va 
C
P
=C
V
+R
 
 
 
 
(3b) 
C
P
– doimiy bosimda solishtirma issiqlik sig’imi, C
V
– doimiy hajmda 
solishtirma issiqlik sig’imi. Bir mol ideal gazni doimiy hajmda (izoxorik jarayon) 
ΔT gacha qizdirish uchun quyidagi energiya kerak bo’ladi: 
ΔQ=C
V
⋅
ΔT
 
 
 
 
(4) 
Bu yerda C
V
molyar issiqlik sig’imi. Doimiy hajmda holatning o’zgarishida 
mexanik ish bajarilmaydi, ya’ni (9.1) tenglamada ΔW=0. Shunday qilib, sistemaga 
berilayotgan issiqlik ΔQ faqat zarrachalarning kinetik energiyasini oshiradi. Gazlar 
kinetik nazariyasidagi zarrachalar erkinlik darajasi bo’yicha energiyaning bir tekis 
taqsimlanishi qonuniga asosan zarrachalar o’rtacha kinetik energiyasining ortishi 
quyidagicha aniqlanadi: 
Δ𝐸̅
𝑘𝑖𝑛
̇
=
1
2
𝑖𝑅Δ𝑇

Download 2,89 Mb.