LABORATORIYA ISHI№12
RICHARD METODI BILAN HAVO UCHUN ADIABATA
KO’RSATGICHINI
𝑪
𝒑
𝑪
𝑽
ANIQLASH
Ishning maqsadi: Richard metodi bilan havo uchun adiabata ko’rsatgichi
yana o’zgarmas bosimdagi issiqlik sig’imining o’zgarmas hajmdagi issiqlik
sig’imiga nisbatini tajribada aniqlash.
Kerakli jihozlar: Marriot kolbasi, ossillyatsion trubka, sekundomer, aneroid
barometr, plastik menzurka, vazelin.
Nazariy qism
Gazlarning kinetik nazariyasi ideal gazlarning adiabata koeffisiyentini
ko’rsata oladi.
Gazning ichki energiyasini U unga tashqaridan uzatilayotgan
issiqlik miqdorini
ΔQ oshirish
yoki uning ustida mexanik ish ΔW bajarish orqali
o’zgartirish mumkin:
ΔU=ΔQ+ΔW
(1)
Holatni adiabatik o’zgartirishlarda tashqi atrof muhit bilan issiqlik
almashinuv bo’lmaydi. Shu sababli issiqlik miqdori o’zgarmaydi:
ΔQ=0
(ya’ni entropiya doimiy qoladi)
Ideal
gaz qonunidan PV=mRT va
ΔU=C
V
mΔT hamda (1) tenglamadan
Puasson tenglamasi kelib chiqadi, u harorat o’zgarganda
holatning adiabatik
o’zgarishini ifodalaydi:
PV
k
=const
(2)
Bu yerda
k adiabata ko’rsatgichi va u quyidagicha aniqlanadi:
k C
p
/C
V
(3.a)
va
C
P
=C
V
+R
(3b)
C
P
– doimiy bosimda solishtirma issiqlik sig’imi,
C
V
– doimiy hajmda
solishtirma issiqlik sig’imi. Bir mol ideal gazni doimiy hajmda (izoxorik jarayon)
ΔT gacha qizdirish uchun quyidagi energiya kerak bo’ladi:
ΔQ=C
V
⋅
ΔT
(4)
Bu yerda
C
V
molyar issiqlik sig’imi. Doimiy hajmda holatning o’zgarishida
mexanik ish bajarilmaydi, ya’ni
(9.1) tenglamada
ΔW=0. Shunday qilib, sistemaga
berilayotgan issiqlik
ΔQ faqat zarrachalarning kinetik energiyasini oshiradi. Gazlar
kinetik nazariyasidagi zarrachalar erkinlik darajasi bo’yicha energiyaning bir tekis
taqsimlanishi qonuniga asosan zarrachalar o’rtacha kinetik energiyasining ortishi
quyidagicha aniqlanadi:
Δ𝐸̅
𝑘𝑖𝑛
̇
=
1
2
𝑖𝑅Δ𝑇
