Agar miqdorlardan biri bosim, hajm
yoki temperatura doimiy
qolsa, qolgan ikki miqdor bir biridan mustaqil tarzda o’zgara olmaydi.
Masalan, doimiy hajmda V ideal gaz holati uchun Amonton
munosabatini quyidagi ko’rinishda ifodalash mumkin:
p ∼ T. (2)
Mazkur tajribada (II) munosabat gazli termometr yordamida
tasdiqlanadi. Gazli termometr shisha kapillyardan tashkil topgan bo’lib,
uning bir uchi ochiq. Havoning ma’lum miqdori kapillyar ichida
simobning tomchisi bilan zich berkitiladi.
Tashqi p
0
bosimda, kapillyar
ichidagi havo V
0
hajmga ega.
Xona temperaturasida dastaki(qo’l bilan yurgiziladigan) nasos
yordamida havoni so’rib olish, havo ustunida
r
0
+Δr bosim hosil
bo’lishiga olib keladi, bu yerda r
0
– tashqi bosim. Simobning tomchisi
ham havo ustuniga bosim beradi:
P
Hg
= ρ
Hg
⋅
g
⋅
h
Hg
, (3)
bu yerda ρ
Hg
=13,6 g/sm
3
–
simobning zichligi, g=9,81m/s
2
– erkin
tushish tezlanishi; h
Hg
– simob tomchisining balandligi.
Gazli termometrdagi havo ustunidagi umumiy bosim quyidagi ifoda
bilan aniqlanadi:
P = P
0
+ ΔP + P
Hg
. (4)
Qamalgan havo hajmi V bosim p bilan aniqlanadi. Hajm V havo
ustunining balandligi h bilan kapillyar A ko’ndalang
kesimining yuzasi
orqali quyidagi
formuladan hisoblanishi mumkin:
𝑉=(𝜋·𝑑
2
/4)·ℎ,
Bu yerda, d = 7,2 mm kapillyarning ichki diametri.
Termometr temperaturasi 90°C ga yaqin suvga joylashtiriladi va bu
sistema asta- sekin sovutiladi. Gazli termometrdan dastaki vakuum
nasosi orqali havoni so’rib olish orqali, sovutish vaqtida havoning hajmi
doimiy saqlanadi.
