|
Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti nukus filiali
|
| bet | 62/91 | | Sana | 26.11.2023 | | Hajmi | 0,73 Mb. | | #105837 |
Bog'liq Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instit-fayllar.orgIchki molekulyar oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari. Bunday reaksiyalar jumlasiga bitta molekuladagi turli atomlarning oksidlanish darajasi o’zgarishi bilan boradigan reaksiyalar kiradi. Bunda musbat oksidlanish darajasi kattaroq bo’lgan atom, oksidlanish darajasi kichikroq bo‘lgan atomni oksidlaydi, masalan:
+5 -2 +3 0
2NaNO3 = 2NaNO2 + O2
-3 +6 0 +3
(NH4)2Cr2O7 = N2 + Cr2O3 + 4H2O
Bir molekula tarkibidagi oksidlanish darajasi turlicha bo‘lgan atomlar oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida qatnashib oksidlanish darajasi bir xil bo‘lgan holatga o’tishi mumkin. Bunday reaksiyalarni sinproporsiya reaksiyalari deb aytiladi. Masalan:
-3 +3 0
NH4NO2 = N2 + 2H2O
Oksidlanish - qaytarilish reaksiyalarini tenglashtirish
Oksidlansh-qaytarlish reaksiyalari tenglamalarini tuzishning ikkita usuli qo’llaniladi - elektron balans va ion-elektron (yarim reaksiyalar) usuli.
1. E l еk t r оn b аl аn s u s u l i. Bu usuldan foydalanganda tenglama tuzish avvalo reaksiyada ishtirok etadigan oksidlanish darajalari o‘zgaradigan elementlarning oksidlanish darajalarini hisoblashdan boshlanadi. Misning suyultirilangan nitrat kislota bilan o’zaro ta’siri quyidagi sхema bilan ifodalanadi:
0 +5 +2 +2
Cu + HNO3 Cu(NO3)2 + NO + H2O
Oksidlanish darajalarini bilgan holda elektron berish va biriktirib olish (oksidlanish va qaytarilish) jarayonlari elektron tenglamalar holida yoziladi.
0 +2
Cu - 2e- = Cu oksidlanish
+5 +2
N + e- = N qaytarlish
Elektron balans usulida asosiy boskich elektronlar balansini tuzishdan, ya‘ni oksidlanish reaksiyasida yo‘qotilgan elektronlar soniga qaytarilish reaksiyasida biriktirib olingan elektronlar sonini tenglashtirishdir. Buning uchun yo‘qotilgan va biriktirib olingan elektronlar miqdori uchun eng kichik ko‘paytma topiladi:
TUZUVCHI: 2
2-ma’ruza 10
1. Atom-molekulyar ta’limot. 10
2. Moddalar massasining saqlanish qonuni. 10
3. Tarkibning doimiylik qonuni. 10
4. Karrali nisbatlar qonuni. 10
5. Ekvivalentlar qonuni. 10
6. Hajmiy nisbatlar qonuni. 10
7. Avogadro qonuni. 10
Birikma nomi 12
Metan CH4 12
Etilen C2H4 12
Oksidlar asosan 3 xil yo`l bilan olinadi: 16
0 +2
oksidlovchi atomlarining soni tenglashtiriladi:
|
Cu - 2e- = Cu
|
2
|
| |
+5 +2
|
|
| |
N + 3e- = N
|
3
|
| |
Koeffitsiyentlar yordamida tenglamaning
|
chap
|
va o‘
| Topilgan ko’paytmaning berilgan va biriktirib olingan elektronlar miqdoriga taqsim qilishdan kelib chiqqan sonlarni oxirgi vertikal chiziq orqasiga yoziladi. Bu sonlar tenglama tuzishdagi stexiometrik koeffitsiyentlar hisoblanadi:
3
2
ng qismlarida qaytaruvchi hamda
3Cu + 8HNO3 3Cu(NOsb + 2NO + 4H2O
So‘ngra boshqa element atomlari soni tenglashtiriladi va nihoyat oksidlanish- qaytarilish reaksiyasi quyidagi tenglama holiga keladi:
3Cu + 8HNO3 = 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
E l e k t r o n - i o n l i (ya r i m r e a k ts i ya l a r) u s u l. Bu usul ion yoki molekulalarning reaksiyada qanday o‘zgarishga uchrashini ko‘rsatuvchi ionli tenglamalar (yarim reaksiyalar tenglamalari) ni tuzish va bu tenglamalari bitta molekulyar oksidlanish-qaytarilish tenglamasiga birlashtirishdan iborat. Quyidagi reaksiyaga elektron-ionli usul yordamida koeffitsiyentlar tanlashni ko‘rib chiqaylik:
NaJ + KMnO4 + H2O MnO2 + J2 + KOH + NaOH
Bu reaksiyada yod va permanganatning ionlari o‘zgarishga uchraydi:
J —— J; MnO4 —— MnO2
Yod ionining oksidlanish va permanganat ionning qaytarilish yarim reaksiyalari tenglamalari tuziladi. 1 mol J2 ning 2 mol J- iondan hosil bo‘lishini hisobga olib, birinchi yarim reaksiyaning tenglamasi (yod ionining oksidlanishi) yoziladi:
|
| |
