• H { t ) = H 0 + W (x ,t ) korinishda yozish mumkin. Bu holda to iq in funksiyani t) = exp(^ H Qt)W (*, t)
  •  O ‘zaro ta’sir tassavuri




    Download 9,41 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet105/240
    Sana08.01.2024
    Hajmi9,41 Mb.
    #132633
    1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   240
    3. O ‘zaro ta’sir tassavuri
    Yuqorida qayd etilishicha, kvant mexanikasida Shredinger va 
    Geyzenberg 
    tassavurlari 
    mavjud 
    va 
    bu 
    manzaralar 
    bir-biriga 
    ekvivalentdir. Shredinger tassavurida sistemaninig dinamikasi holatlar 
    vektorlari orqali ifodalanadi. Geyzenberg tassavurida esa, sistemaninig 
    dinamikasini operatorlar yordamida ifoda qilish mumkin va bu 
    manzarada holat vektori o ‘ zgarmas kattalik sifatida qaraladi. Kvant 
    mexanikasida bu tassavurlardan tashqari mashhur ingliz fizigi P.Dirak 
    tomonidan kiritilgan o ‘ zaro ta’ sir tassavuri ham mavjyud b oiib , k o‘p 
    holatlarda, xususan murakkab sistemalar bilan ish ko‘ rishda, bu 
    tassavurdan keng foydalanadi. Murakkab sistemalarning Gamiltoniani 
    ikki qismga ajratish mumkin. Birinchi qismi (uni 
    Й й
    orqali belgilansa) 
    sistemaning o ‘ ziga tegishli b oigan Gamiltonianni ifodalaydi va u 
    vaqtga b o g iiq boim aydi. Ikkinchi qismi esa (uni 
    №(x,t)
    orqali 
    belgilaydi) berilgan sistemani boshqa sistemalar yoki tashqi maydonlar 
    bilan о ‘ zaro ta’ sirini ifodalaydi. Demak, sistemalarning Gamiltoniani
    H { t ) = H 0 + W (x ,t ) 
    ko'rinishda yozish mumkin. Bu holda to iq in funksiyani
    t)
    = exp(^ 
    H Qt)W
    (*, 
    t)
    (6.42)
    ko‘rinishda olish mumkin. 0 ‘ zaro ta’ sir tassavuridagi ixtiyoriy 
    A 
    operatomi quyidagicha ifodalash mumkin:
    ~H„t - - ~ H rt
    4
    j
    , = e h 
    A e
    h
    (6.42
    ')
    Avvalgi kiritilgan (6.39) almashtirish formulalardagi Gamiltonianda 
    Й,, 
    Gamiltoniani 
    qatnashadi. 
    Endi 
    toiq in
    funksiyani 
    qanoatlantiruvchi tenglamani hosil qilish kerak. Ushbu masalani hal 
    qilish uchun (6.42) dagi munosabatni vaqt bo‘ yicha differensiallash va 
    Shredinger tenglamagasidan foydalanish kerak. U holda
    183


    ih Э ф ^ О = _ ^ ф(х>1)^
    j- f t ' + ф (л% t)y
    (x> t)
    tenglamaga ega boiinadi. Agar (6.42’ ) tenglamani hisobga olinsa, u
    natija olinadi. Shunday qilib
    W (x ,t)
    Gamiltoniani uchun Shredinger 
    tenglamasini hosil qilsh imkoniyati yaratildi.
    Demak, 
    o ‘ zaro ta’ sir tasavvurida operatorlar ham, to iq in
    funksiyalari ham vaqtga b o g iiq boiadi. Bu manzarada to iq in
    funksiyalari (6.43) dagi tenglama orqali o ‘ zgarsa, vaqt bo‘ yicha 
    operatorlaming o ‘ zgarishi quyidagi shartni qanoatlantiradi, ya’ni
    Shunday qilib, o ‘ zaro ta’ sir tasavvurida to iq in funksiyaning vaqtga 
    b o g iiq lig i o ‘ zaro ta’ sir operatori b oigan ^operator orqali aniqlandi,
    bevosita operatorlaming o‘ zlariga o ‘ tkazilgan. 
    0
    ‘ zaro ta’ sir tasavvuri 
    fizik mohiyati jihatidan avvalgi ikkita tasavvurlarga ekvivalentdir va 
    g ’ alayonlanish 
    nazariyasiga 
    asoslangan 
    taqribiy 
    hisoblashlarda, 
    kvantlangan maydon nazariyasidagi bir qator masalalami yechishda 
    keng qoilaniladi.

    Download 9,41 Mb.
    1   ...   101   102   103   104   105   106   107   108   ...   240




    Download 9,41 Mb.
    Pdf ko'rish