|
-MAVZU: Bino qirqimlari chizmalar Bino fasadlari chizmalari yog’och konstruksiyalari chizmalari
|
| bet | 12/45 | | Sana | 23.05.2024 | | Hajmi | 4,97 Mb. | | #251300 |
Bog'liq DURADGORr5-MAVZU: Bino qirqimlari chizmalar Bino fasadlari chizmalari yog’och konstruksiyalari chizmalari
mavzusi yuzasidan
VIZUAL DEDAKTIK MATERYALLARI
6-MAVZU: Bino qirqimlari chizmalar Bino fasadlari chizmalari yog’och konstruksiyalari chizmalari
Reja:
Yog’och sinch devorli binolar
Qo’shma sinch devor
Yog’ochning elastiklik moduli
Tayanch iboralar: tasviriy san’at, chiziq, ufq chizig’i
Yog‘och sinch devorli binolarda sinchlaming orasi odatda guvala bilan to'ldiriladi va somonli loy bilan suvoq qilinadi. Bunday uylarning ichki iqlimi yozda salqin va qishda issiq bo'ladi. Uzoq kuzatishlar shuni ko‘rsatadiki, bunday uylarda yashaydigan inson salomatligiga zarar yetmaydi. Chunki ularni qurishda qo‘ llanadigan qumli materiallarining barchasi tabiiy materiallardir. Shuning uchun ham mazkur yog'och konstruksiyali ishlar ekologik jihatdan sofdir.
Yog'och sinch binolar qo'shma yakka sinchli qilib quriladi, Qo'shma sinch doirasini ba’zi ustalar guvala-loy va parcha g'isht-loy aralashgan nam tuproq bilan to‘ldirib, devorning issiq-sovuq o'tkazmasligini xususiyatini aniq yo'sinda oshirmoqchi bo‘lishadi. Biroq, bunda binoning umumiy og‘irligi bo’lib ketadi. Bu esa zilzilabardoshlik nuqtai nazaridan noto'g'ridir. Shuning uchun devorning issiq-sovuq o'tkazmasligini boshqa yo‘llar bilan oshirish zarur. Masalan, qo'shma sinch orasini qipiq yoki shunga o'xshash yengil materiallar bilan to’ldirish mumkin,
Qo‘shma sinch devorni qurishda quyidagi tartibga sinch qilinishi bino mustahkamligini yanada oshiradi; 1) tashqi sinch to‘ldiriladi; 2) tashqi sinchning ichki tomoni somonli loy bilan suvaladi; 3) ichki sinchni to'ldirisdi bilan bir vaqtda devoming ichki tomoni somonli loy bilan suriladi; 4) ichki sinchning ichki tomoni, tashqi sinchning tashqi tomoni suvaladi; 5) uy burchaklari e.sa loy va g'isht bilan to‘liqzich qilib to’ldirib chiqiladi. Respublikamizda bir qavatli yog'och konstruksiyali binolar qurilishi anchagina rivojglangan (3-rasm). 3-rasm. Yog'och-sinch konstruksiyali bir qavatli yakka tartibdagi turarjoy binosi devorining ko 'rinishi.
Mamlakatimizda, ayniqsa, terak yog'och materiali juda katta maydonni egallaydi.Sinchning mustahkamligi, nisbatan taqqoslaganda, oqqarag‘ay bilan deyarli tengdir. Yog'och konstruksiyali binolar barchaning ko‘z o'ngida zilzila sinovlaridan o’tgan. «Sinchuyim-tinchuyim»maqoli bejiz paydo bo'Imagan. Respublikamiz hududida keyingi yillarda ikki qavatli yog'och sinchli binolar qurila boshlandi. Bu albatta mustaqilligimiz sharot'ati vayog'och materiallari asosidagi qurilishlaming yangi XXI asrdagi rivojlanish bosqichidir.
Plastmassa konstruksiyalari X asr o rtalarida paydo bo'lgan. Undan oldinroqpolimer sintetik smolalar asosida konstruksiyaviy plastmassa qurilish materiallari yaratilgan va ularni ishlab chiqarish sanoati rivojlana boshlagan. Asosiy konstruksiyaviy plastmassa materiallari quyidagilardir: uzluksiz birbiri bilan o'zaro kesishuvchi oynatolali, yorug‘liko‘tkazmaydigan polimer termoreaktiv smolali o‘ta mustahkam slekloplastik; yorug' o'tkazadigan va termoplastik polimer smoladan tashkil lopgan organik oyna; termoplastik polimer smoladan tashkil topgan, yorug'lik o‘tkazuvchi ( yoki o'tkazmaydigan) va kimyoviy agressiv muhitgachidamliligi bilan ajralibturadigan viniplast; termoplastik, yoki termoak* tiv smola devorli, qattiq havo pufakchalardan ydci zararsiz gazdan tashkil topgan, chegaraviy kichik xususiy og'irligi, mustahkamligi va bikrligi bilan farq qiladigan penoplast llavo o'tkazmaydigan gazlamalar - polimer tolali gazlamalar, ulaming usti sintetik rezina yoki elastik polimer smola bilan qoplangan bo‘ladi.
Barcha konstruksiyaviy plastmassalar yupqa va kichik qalinlikda bo'ladi. Ularning qalinligi millimetrlarda o'lchanadi va asosan tekis, to'lqinsimon hamda 0‘ramli qilib tayyorlanadi, Faqat penoplastlargina plita shaklida, santimetrlarda o’lchanadigan qalinlik dava slekloplastik turli profilli va trubako'rinishida ishlab chiqariladi. Plastmassalar konstruksiyaviy qurilish materiali sifatida muhim afzalliklarga ega. Bu materiallar yengil bo‘lib, ulaming zichligi yog'och zichligiga nisbatan ikki barobar yuqoridir. Lekin penoplastning zichligi juda kichkinavau ко'pincha 50 kg/ m’ dan oshmaydi- Plastmassalarga ixtiyoriy shakl berish mumkin, ular chirimaydi, kimyoviy agressiv muhitga chidamli hisoblanadi.
Plastmassalar qurilish materiali sifatida ma’ lum kamchiliklarga ham ega. Ular yonuvchan hisoblanadi va yuqori bo'lmagan olovbardoshlik chegarasiga ega. ularning qattiqligi yuqori emas ( bundan faqatgina yuqori mustahkamlikka ega bo‘ Igan stekloplastika mustasnodir). Bu material yog'ochga nisbatan qattiqligi kam, atmosfera ta'sirida eskiradi, rangini o'zgartiradi, ya’ni uning fizik-mexanik xossalari o'zgaradi. Birinchi toifa yog'och materiallari eng asosiy yuk ko‘taruvchi konstruksiyalarni tayyorlashda, ko‘proq cho‘zilishga ishlovchi elementlarda, ikkinchi toifa yog‘och materiallari - boshqa o‘rtacha kuchlangan yuk ko‘taruvchi konstruksiya elementlarida, uchinchi toifa yog'och materiallari esa kam kuchlangan to'shama va qatlamalarda ishlatiladi. Yog'ochning xossalari asosan uning tuzilishi bo‘yicha aniqlanadi. Yog'och xususiy og'irligi bo'yicha yengil konstrxiksiyaviy materiallar sinñga kiradi. Uning zichligini /2 ^ nisbiy namlikda aniqlanadi. Yog‘ochning mustahkamligi zo'riqish yo'nalishini tola yo‘nalishiga nisbatan ta’sir qilishiga bog'liqdir. Qarag‘ay yog‘ochining o'rtacha mustahkamlik chegarasicho'zilishda,egilishda va siqilishda tengdir. Zo'riqish tolalariga ko'ndalang ta'sir qilsa,yog‘ochning cho'zilishdagi, siqilishdagi va siljish-yorilishdagi mustahkamligi 6,5 MPa dan oshmaydi.
Yog'och ichki tuzilishining bir jinsli emasligi yog'ochning siqilishi va egilishida mustahkamligini o‘rtacha O% va cho'zilishdagi mustahkamligini 70% kamaytiradi. Tashqi yukning uzoq vaqt ta’sir qilishi ham mustahkamlik va deformatsiyaga sal ta'sir ko'rsatadi. Chegaralangan uzoq vaqt yuklama ta’siridagi mustahkamlik uzoq qarshilik ko'rsatish chegarasi bilan xarakterlanadi va u standart qisqa muddat yuklarning mustahkamlik chegarasining yarmini tashkil qiladi.
Titratishyuklamalari yog'ochda o'zgaruvchan belgihkuchlanishlar hosil qiladi va ular ham yog' och mustahkamligini pasaytiradi. Yog'och bu siklik yuklamalarga 0,2- ( J ^ chegaradagiqiymatgachabo'lganyuklamalardachegaralanmaganmikdordagi siklga bardosh beradi. Yog'ochning qattiqligi va birligi trubasimon tolali tuzilishiga ega bo'lgani uchun nisbatan uncha katta emas. Birlik - yuklama ta’sir qilganda yog'ochning defomiatsiyalanuvchanlik darajasidir. Birlik yuklamaning tolalar yo'nalishiga nisbatan ta'sir qilishiga, yuklama ta’siriningmuddatigava yog'och namligiga bog'liq. Yog'ochdagi deformatsiyalar - oniy elastik (qisqa muddaili yuklamalardan), elastik va qoldiq (uzoq muddatliyuklamalardan) paydo bo'ladi. Oniy elastik deformatsiyalar yuklama ta’siri yo'qolganda tezda qaytadi, elastik deformatsiyalar vaqt o'tgandan keyin qaytadi, qoldiq deformatsiyalar qaytmaydi. Birlik elastiklik moduli bilan aniqlanadi.
Laboratoriya sharoitida igna bargli yog'ochlaming birligi aniqlanganda, 75000 AZ/’agacha bo'lgan qiymatlarda elastiklik moduli chiqishi mumkin. Lekin real sharoitda yog'ochning elastiklik moduli bundan /, 5 marta kichik va u normal harorat hamda namlik sharoitida 10000 qiymatga teng, debolinadi. Yuqori namlik vaochiqhavo sharoitida buqiymat 0,9 dan 0,75 gacha bo'lgan oraliqdagi koeffitsiyent qiymatlariga ko'paytiriladi [5]. Y(^‘ochning qattiqligi kam bo'lgani sababli uning bikrligi, yuklamaning tolalariga ko'ndalangyoki burchak ostida ta’sir qilgan holatlarda, 50marta kamayadi. Qattiqlik radiusi mm bo'lgan po'latdan tayyorlangan yarim sferani bosmi bilan bosish orqali aniqlanadi. Masalan, qarag'ayning qattiqligi(iming yillik halqalariga ko'ndalang ta’sir qilgan holatda) 1000 N ga taigdir.
Qattiqlikning kichikligi yog'ochga ishlov berishni osonlashtiradi, lekin uning sirtining buzilishiga sabab bo'ladi. Yog'ochni qattiqligining kichikligi va tolasining tuzilishi uni mixlash imkonini beradi. Yog‘ochning namligi uning fizik-mexanik xossalariga ham ta’sir ko‘rsatadi. Namlik bu yog‘och g’ovagidagi gigroskopik suvga erkin suvlarning foiz darajasidir. Suvda oqizilgan yog'ochning namligi eng katta hisoblanadi va u % gacha bo'lishi mumkin. Yangi kesilgan yog'ochning namligi 700% gacha bo'ladi. Omborlarda saqlash, tabiiy va sun’iy quritish jarayonida yog'ochning namlik darajasi 40, 25, 20 va 10 tushiriladi.
Namlik darajasi yog'och konstruksiyalari sifatiga hamta'siretadi. Katta namlikdagi yog'ochlami ddm o suvga tegib turadigan kcsistruksiyalar tayycK’lashda ishlatish mumkin. 40 %gacha namlikdagi yog'ochlardanochiqhavoda turadigan kmsCmksiyalar tayyorlanadi. 25% ^cha namligi bor yc^'ochlardan namligi yuqori bo'lgan yopiq konstruksiyalar tayyorlanadi. Namligi 20% gacha bo'lgan yog'ochlardan yelimlangan yog'och konstniksiyalaridan boshqa barcha turdagi konstruksiyalar tayyorlash mumkin. Namligi 8-4-12% gacha bo'lgan yog'ochlardan barcha turdagi yog'och konstruksiyalari, shujumladan yelimlangan konstniksiyalar ham tayyorlanadi.
Yog'ochning namligi S0% gacha oshirilganda yoki kamaytirilganda, uning qobiqlaridagi gigrosopik namlik hisobiga, yog’och elonentlar o'lchami ortadi yoki kamayadi. Bunda qurish vashi^ishjarayonlariyuzberadi. Eng katta qurish va shishish jarayoni tolalarga ko'ndalang holatda yuz beradi va 4% gacha yetadi, tangensial yo'nalishda –yillik halqalariga parallel holatda yetadi. Tolalari bo'ylab qurish va shishish darajasining eng kidiik qiymati 0,3% dan oshmaydi. Namlik 30% dan ortib ketganda, erkin suv hisobiga, qurish va shishish jarayoni yuz bermaydi.
Nazorat uchun savollar:
Yog’och namligi haqida aytib bering ?
Mo ‘yqalamlar necha xilga bo‘linadi ?
Qalamlar turlarini aytib bering ?
“Qurilish chizmachiligi” fanidan
|
| |
