2.13-rasm. V um shatglchning parallel aralash yo’lida m assivning yum shash sxemasi.
2.6 jadval
K o ’r s a tk ic h la r
Y u m s h a tg ic h la r
D P -2 6 S
D P -22S
D P -9S
Bazaviy traktor
T-130
T-180KS
DET-250M
Yurgizgich quvvati, kV t
118
132
228
Maksimal tortish kuchi,
kN
94
167.6
220
Maksimal
tishlam ing
kirishi, mm
450
550
700
Tishlar soni
1
1-3
1-3
Yumshatish
y o ’li
maksimal kengligi, m
0.7
1.68
2.145
Harakatlanish
tezligi,
km/s
3.6-12.25
2.9-12
2.3-19
Massa, t:
Osma uskunaning
umumiy
1.4
17.75
3.2
18.38
5.92
38.35
k,,k2
va 6, k o ’rsatkichlari 2.7-jadvalda keltirilgan.
Y um shatgichning kesishma harakatida A,
&hs
deb qabul qilish mumkin.
h,
kattaligi tog’ jin sin in g qattiqligiga bo g ’liq va kuchli yumshatgichlar uchun 0.2-
0.3 va 1 ni tashkil etadi va oson va qiyin yumshatiladigan og ’ jinslari uchun
bo’ladi.
Yum shatgichning soatlik unumdorligi
(
m
3)
quyidagi
formula
bilan
aniqlanadi:
3600
Ch.k.
v„
L
(2.27)
parallel-kusishuvchan harakatda:
76
Збоолл,
'“ " I f
I * ! ) * , ( — +
1 V
v .lC
C'J "P\CL C'V
bunda,
кыр-
0.7-0.8 - yumshatgichning ishlatish vaqti koeffitsiyenti;
vf -
yumshatgichning harakatlanish ishchi tezligi (oson, o ’rtacha va qiyin
yumshatiladigan tog’ jinslari uchun 1-1.5; 0.8-1.2 va0.5-0.9), m/s;
t -
yumshatgichning keyingi borozdaga ko’chish vaqti (oddiy harakatda
/„ ,= 3 0 -5 0 s);
L= 100-300, L' 50-150 - mos ravishda parallel va kesishma borozda
uzunligi, m.
Oson yumshatiladigan tog’ jisnlarida yumshatgichlar soatli unumdorligi
1200
m
ga
etadi.
Yumshatgichlar skreper, buldozer va bir cho’michli
yuklagichlar bilan
majmuada ishlatiladi, ular kon massasini qatlamli yumshatishni amalga oshiradi.
2.7 jadval
M assiv
*.
К
b„,
m
Kamyoriqli
0.8-0.9
0.95-1
0 5-2)6,
O ’rtacha yoriqli
0.9-1
0.90-0.95
(2-3,5)^
Qattiq yoriqli
1
0.8-0.9
(3,5-6 )A
b,
- tish uchining kengligi, m.
2 .1 4 . BURG ’ULASH-PORTLA TISH ISHLARINING MARKSHEYDERLIK
TA’MINOTI
Burg’ulash-portlatish ishlarini olib borishda marksheyderlik xizmatining
vazifasi portlatish proektini kon-geometrik m a’lumot bilan ta’minlash, portlatish
lahimlarining geometrik elementlarini nazorat qilish (skvajinalar), portlatishning
sonli va sifatli biholanishini ta’minlashdir.
Kon ishlarining kalendar rejasiga asosan har bir navbatdagi ommaviy
portlatish uchun bosh muhandis yoki uning portlatish ishlari bo’yicha
77
o ’rinbosari portlatiladigan blokning o ’lchamlari bilan
va portlatish m aydonining
marksheyderlik rejasidan q o ’shim cha qo’shib vazifa beradi. K aryerlarda
ommaviy portlashlam i proektlashda marksheyderlik xizmati rejaviy-yuqori
ishlami amalga oshiradi va pog’onaning qiyalik burchagiga peф endikulyaг
b o ’lgan holda kerakli vertikal kesim lari bilan maydon rejasini tuzida ( 1:1000
yoki 1:500). Rejaga va kesim larga yuqori va pastki pog’onaning joylashuvi,
pog’ona
yuqori va pastki nuqtalari, burg’ulash va portlatilish b o ’yicha to g ’
jinslarining aloqalari, yoriqlilikning y o ’nalishi (qatlamlaming yotishi), portlash
maydonida transport va energetik aloqalar joylashuvi tushuriladi. K o ’m ir
konlarida qazilm alam ing bir hil b o ’lmagan tuzilishida va qiyin tuzulishda
marksheyderlik tasvirlari bilan bir vaqtda geologik tasvirlar am alga oshiriladi.
Pog’onaning ochilgan maydoni geologik xususiyatlari rejaga tushuriladi. Shu
o ’rinda pog’onani tashkil qiluvchi to g ’ jinslarining yoriqliligi, yoriqning yotish
va takroriyligi o ’rganiladi. Rejaga va vertikal kesimlarga
portlatish skvajinalari
joylashuvi ko ’rsatiladi, ular m arksheyder tomonidan naturaga tushuriladi va
skvajina tepasini anglatadi. Skvajinalam i pog’onada joylashtirish asosida
ulam ing burg’ulash proekti tuzuladi, bunda har bir skvajina uchun uning
elementlari k o ’rsatiladi (ortiqcha burg’ulash bilan burg’ulash
chuqurligi, qiyalik
burchagi, taglik b o ’yicha qarshilik chizig’i).
Portlatiladigan blokning burg’ulanishidan keyin tayyor skvajinalami bajarish
tasvirlari am alga oshiriladi, ular portlatish ishlari pasportini 1:500 yoki 1:1000
masshtabda tuzishga asos b o ’ladi. Ohirgi holat portlatishni texnik hisobini
bajarish uchun xizm at qiladi. Portlatiladigan blok pasportiga portlatish havfli
b o ’lgan maydon rejasi (1:5000 m asshtabda)
buzulish maydoni, kon mashinalari
joylashuvi, tcm iryo’l y o ’llari, energetik aloqalar ko’rsatilgan holda taqdim
etiladi.
Portlatishning barcha bosqichlarida va amalga oshirishda m arksheyderlik
xizmati proekt geom etrik elementlarini amalga oshirishni,
portlash yonida
joylashgan bino va aloqalar xavfsizligini ta ’minlashni bajaradi. M arksheyder
proektdan tashqari portlatish skvajinalari foydalanishga nomaqul deb belgilashi
78
kerak. Portlashdan keyin marksheyder aniq chiqqan Kon massasi hajmini
aniqlash uchun portlatilgan blokda tasvir ishlarini bajaradi. Shu materiallar
asosida grafik hujjallashtirish amalga oshiriladi va portlashning
unumli ekanligi
haqida hulosa beradi.
Portlatilgan
massani
yuqlagandan
so’ng
markdeyder
portlash
k o ’rsatkichlarini aniqlash uchun (kon massasi chiqishi, PM solishtirma sarfi)
pog’ona pastki qiyaligi va qismini tasvirga tushuradi.
