O ’z b e k ist o n r e sp u b L ik a si o L iy va o ’r t a m a X su s t a ’lim V a z ir L ig I o ’zbek jsto n r e sp u b L ik a si




Download 3.11 Mb.
Pdf ko'rish
bet72/99
Sana01.03.2023
Hajmi3.11 Mb.
#43913
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   99
Bog'liq
boshqarish tizimlarini kompyuterli
Elektr mash. fan.
( о г —к 2)к р 2 + к 2 
со2 - к 2 р 2 + со2 
tasvir fu n k siy a ja d v a lid a n foydalanib, m asalaning quyidagi
x ( t ) =  — ■
Л ,— ( - со sin kt + к sincot)
(к — со )k

yech im ig a ega boMamiz.
Bu yech im d an k o ‘rinib turibdiki, m asalan in g yechim i ikkita garm onik
tebranish, y a ’ni chastotasi к boMgan xususiy tebranish
, , 
Aco 
. ,
x ( t ) = ------ :------ -— sm k t
(к -с о )k
va chastotasi CO boMgan m ajburiy tebranish
79


х
( t ) =

г ~ — г 
si ncot  
к ' - с о '
lar y ig ‘indisidan iborat b o ‘lar ekan.
T asvir funksiyalardan to ‘g ‘rid an -to ‘g ‘ri foydalanish m aq sad id a quyidagi 
jadvalni keltiram iz.____________________________ ____________________________
N
F ( p )
f ( t )
1
1
P
1
2
a
p ' + a 1
sin at
3
P
p ' + a 2
cos at
4
1
p + a
e~at
5
a
p 2 -СС'
s h a t
6
Р
p 2 - a 2
chat
7
a
{p + a ) 2 + a 2
e * s i n at
8
p + a
( p + a ) 2 + a 2
e~M cosat
9
n\
p -
t"
10
2 p a
( p 2 + a 2 ) 2
t s i n at
11
p 2 - a 2 
( p 2 + a 2) 2
t cosat
12
1
( p + a ) 2
te
13
2 p a
( p 2 + a 2) 2
1 , 
.

7
 (sin a t - at c o s a t J
2 a ’
14
r-1 
r ~ F ( p )  
d p
t " f ( 0
15
Ft( p ) F, ( p )
) f ( T ) f 2( t - f ) d T
80


*
6.2. F u n k siy a n i sonli d iffe re n s ia lla s h
A g ar x - [a, b] oraliqqa tegishli ixtiyoriy x t tugun nuqtaning qiym atlarini 
qabul qiluvchi erkli o ‘zgaruvchi boMsa, u h o ld a ixtiyoriy tugun nuqta qiym atini 
x + kh, 
k = 
0
, ±
1
, ±
2
, ... 
k o 'rin ish d a yozish m um kin.
5 > 1
dxb
hosila qiym atini, funksiyaning tugun nuqtalardagi qiym atlari, y a ’ni y ( x + kh) lar 
orqali ifodalash, y ( x )  funksiya hosilasini ta q rib iy hisoblash yoki taqribiy 
differensiallash deb ataladi.
F a ra z qilaylik 
y ( x ) e C 2[ a , b ] , x < b  boMsin. 
y ( x + h ) nin g ikkinchi 
tartibli an iq lik d a T ey lo r qatoriga yoyilm asi
y ( x + h ) = y ( x ) + ^
X ^ h + 0 ( h 2 ) 
dx
dan fo y d alan sak
d y ( x ) _ y ( x + h ) - y ( x ) 
dx 
h
ten g lik g a e g a b o ‘lam iz. A gar bu y erd a x = x f d eb olsak, birinchi tartibli hosila 
uchun ikki nuqtalik o ld in g a taqribiy hisoblash fo rm u lasi hosil b o ‘lad i:
M b l = y (* M ) - y < * , l + 0 ( h ) ' о < / < m-\ 
(6.3)
dx 
h
O d atd a sonli differensiallash form ulasi d eg an d a quyidagi
d)’( x ,)
У( 
 - У (x , ) 
dx 
h
taqribiy fo rm u la tushuniladi.
p
d y ( x ,)
y ( x l+]) - y ( x , )  
dx 
h
ayirm aga sonli differensiallash xatosi deb ataladi. (6 .3 ) form ula uchun /г —>0 d a
R = 0 ( h ) .
X uddi sh u n g a o ‘xshash birinchi tartibli h o sila uchun ikki nuqtalik taqribiy 
hisoblash form ulasini hosil qilish m um kin:
dx 
h
A g ar y ( x ) e C 3[ a , b j  b o ‘lsa, birinchi tartib li h osila uchun y an ad a aniqroq 
ikki n u q talik taqribiy hisoblash form ulasi - m ark aziy ayirm a form ulasi m avjud v a
u quyidagi k o ‘rin ish d a boMadi:
d y ( X j) _ У (x i+A) ~ y ( x , A )
dx 
2 h
yoki
+ 0 ( 1 r ) ,  
1 < / < m - \ .
81


ф ( х , ) у ( х м ) - у ( х , _ х)
(6.4)
dx 
2
Л
Birinchi tartibli hosilani taqribiy h iso b lash d a k o ‘p nuqtali, m asalan uch nuqtali
=
h
 
J ■- 3
* . , )
dx 
2 h
form uladan ham foydalanish m um kin.
U m um iy holda birinchi tartibli h o sila u chun k o ‘p nuqtali form ulaning 
k o ‘rinishi q u y id ag ich a b o ‘ladi:
d ) ’( x i )
s r *
/
\ , / ^ / L iP
1
■ 
= L aky ( xJ + ° ( h )
dx 
k=o K
Bu yerda a k larni shunday tanlash m um kinki, form ulaning aniqlik tartibi ga 
teng b o ia d i.
Ikkinchi tartibli hosilani hisoblash uchun ham taqribiy hisoblash form ula- 
larini keltirish m um kin:
d 2y ( x ; )
y ( x i+l) - 2 y ( x l ) + y ( x j_] )
d x 1
+ 0(h2)
yoki
d 2y ( x t )
y ( x M ) - 2 y ( x i ) + y ( x l_i )
d x 2
h !
(
6
.
6
)
1-m iso l. у — X J + e  funksiya uchun у ( 2 )  ni hisoblang. 
Y e c h ish . h = 0,05 deb, quyidagi
X
1,9
1,95
2 , 0 0
2,05
2 ,1
У
13,5449
14,4436
15,3891
16,3830
17,4272
jad v aln i 
tu zib
olam iz. 
y 0 = y ( l , 9 )  = 13.5449; 
y\ = y ( \.9 5 )  = 14,4436 
va 
y 2 = y ( 2^ = 15,3891 ^ , = ^ 2 , 0 5 ^ = 16,3830 y 4 = y ( 2,1 ^ = 1 7 ,4 2 7 2 ekanligini h i­
sobga olsak, old in g a taqribiy hisoblash
dy(x, ) 
y ( x M ) - y ( x i )
form ulasiga asosan
у ( V
dx 
h
' 1 6 ,3 8 3 0 -1 5 ,3 8 9 1
0,05
= 19,878

<1
 
• 
л 

-U- U- l i u 
d y ( x i )
y ( x , ) - y ( x i - \ ) f
ga ega bo lam iz. A gar orqaga taqribiy h is o b la s h ----------= ------------ :---------- torm u -
dx
lasidan foydalansak
82


1 5 3 8 9 1- 14 ’4 4 3 6 = 1 8 9
i
0,05
ni hosil qilam iz. A gar ikki n u q talik taq rib iy hisoblash form ulasidan foydalansak
ш
ш
-- н , 4 4 з б =
1
2 -0 ,0 5
boMadi. A g ar uch nuqtali fo rm u la (6.5) dan foydalansak
» .
- 1 7 .4 2 7 2 + 4 1 6 ,3 8 3 0 -3 -1 5 ,3 8 9 1
у ( 2 ) & --------------------------------------------------= 19,3777
2 • 0,05
ga eg a boMamiz.
A gar у ( 2 )  n in g aniq q iym ati 19,3891 ekanligini hisobga olsak, taqribiy 
hisoblashdagi absolyut xato birinchi holda 0 ,4889 ga, ikkinchi h o ld a 0,4 791 ga, 
uchinchi holda esa 0,0049 ga v a to ‘rtinchi h o ld a esa 0,0114 teng boMadi. Bu h o l­
larda nisbiy xatolar m os rav ish d a 2 ,5 2 % , 2,47% , 0 ,025% va 0 ,059% ga teng 
boMadi.
2-misol. 

Download 3.11 Mb.
1   ...   68   69   70   71   72   73   74   75   ...   99




Download 3.11 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O ’z b e k ist o n r e sp u b L ik a si o L iy va o ’r t a m a X su s t a ’lim V a z ir L ig I o ’zbek jsto n r e sp u b L ik a si

Download 3.11 Mb.
Pdf ko'rish