O‘zbekiston oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro muxandislik-texnologiya instituti m. I. Maxmudov, I. X. Sidikov

Download 5,14 Mb. Pdf ko'rish
bet	10/116
Sana	04.01.2024
Hajmi	5,14 Mb.
	#130014

1 ... 6 7 8 9 10 11 12 13 ... 116

Bog'liq
M. Maxmudov - Energiya o`lchash asboblari va boshqaruv tizimlari

Bevosita o`lchash - O`lchanayotgan kattalikning qiymatini tajriba
ma`lumotlaridan bevosita topish. Masalan, oddiy simobli termometrda yoki
lineyka yordamida o`lchash.
u = s∙x;
Bunda: u - muayyan birlikda ifodalanyotgan o`lchanayotgan kattalikning
qiymati;
s - shkalaning bo`lim qiymati;
x - shkaladan olingan qaydnoma.
Bilvosita o`lchash - bevosita o`lchangan kattaliklar bilan o`lchanayotgan
kattalik orasida bo`lgan ma`lum bog`lanish asosida katalikning qiymatini topish.
Masalan, tezlikni o`lchash.
u = f (x
1
x
2
...x
n
).
Majmuiy o`lchash - bir necha nomdosh kattaliklarning birikmasini bir
vaqtta bevosita o`lchashdan kelib chiqqan tenglamalar tizimini yechib,
izlanayotgan qiymatlarni topish. Masalan, har xil tarozi toshlarining massasini
solishtirib, bir toshning ma`lum massasidan boshqasining massasini topish uchun
o`tkaziladigan o`lchashlar, haroratni qarshilik termometri orqali o`lchash.
Birgalikdagi o`lchash - turli nomli ikki va undan ortiq kattaliklar orasidagi
munosabatni topish uchun bir vaqtda o`tkaziladigan o`lchashlar. Misol,
rezistorning 20
0
S dagi elektr qarshiligi qiymatini turli temperaturalarda o`lchab
topish.
O‘lchash
turlari
bilvosita
bevosita
majmuiy
nisbiy
mutlaq
birgalikda

14
Mutlaq o`lchash - bir yoki bir necha asosiy kattaliklarni bevosita
o`lchanishini va (yoki) fizikaviy doimiylikning qiymatlarini qo`llash asosida
o`tkaziladigan o`lchash.
Nisbiy o`lchash - kattalik bilan birlik o`rnida olingan nomdosh kattalikning
nisbatini yoki asos qilib olingan kattalikka nisbatan nomdosh kattalikning
o`zgarishini o`lchash.
O`lchash usuli – deganda o`lchash qonun-qoidalari va o`lchash
vositalaridan foydalanib, kattalikni uning birligi bilan solishtirish usullarini
tushunamiz.
O`lchashning quyidagi usullari mavjud:

Download 5,14 Mb.

1 ... 6 7 8 9 10 11 12 13 ... 116

Download 5,14 Mb.

Pdf ko'rish