MULOHAZALAR ALGEBRASI ASOSIY TUSHUNCHALARINING




Download 0,79 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/20
Sana27.06.2024
Hajmi0,79 Mb.
#266014
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20
Bog'liq
Jumayev Almurod Kenja ogli

MULOHAZALAR ALGEBRASI ASOSIY TUSHUNCHALARINING 
GRAMMATIK TA’RIFI 
II-bobda, mantiqiy formula tarkiblari va uning grammatik ta’rifi berilgan
mantiqiy ifodalarni tarkibiy qismlarga ajratish va ularni komputer xotirasida saqlash 
uchun ma’lu
m
otlar strukturasini tanlash va ularni qayta ishlash algoritmlari berilgan. 
Ma’lumotlarni ifodalanish uchun ma’lumotlar strukturasini tanlash uchun tavsiyalar 
berilgan.
 
 
 Mantiqiy formulaning grammatik ta’rifi. 
Mantiqiy o’zgaruvchi deb shunday o’zgaruvchiga aytiladiki, u faqat ikki xil 
mantiqiy ifodani qabul qiladi, ya’ni 
FALSE
yoki
TRUE.
Mantiqiy funksiya
f(x
1,
...,x
n
)
quyidagicha tasvirlanadi:
 f:{FALSE,TRUE}
n

{FALSE,TRUE}[8].
Mantiqiy funksiya berilishining yana bir usuli—bu mantiqiy formulalarni 
metalingvistik formulalar ko’rinishida yozilishidir. Mantiqiy formulalarning grammatik 
yozilish tili quyidagi ko’rinishda bo’ladi: 
{::= 
kon‘yunksiya/kon‘yunksiya OR 
kon‘yunksiya::={ 
 AND kon‘yunksiya} 
::={true/false/o’zgaruvchi/not 
o’zgaruvchi/not 

 and kon‘yunksiya/  and mantiqiy-formula1 
o’zgaruvchi
 
::=harf/harf butun son 
harf::=a /b/c/…A/B/C/… 
butun son::=raqam/ raqam/ butun son 
Ikki mantiqiy formula ekvivalent deyiladi, agar ixtiyoriy qiymatlar to’plami 
uchun,ularning chinlik to’plamimos kelsa, ya’ni agar ular bir xil mantiqiy funksiyani 
ifodalasa. 




—berilganmantiqiy formula
,

ning inkori.

—mantiqiy-formula 

mantiqiy formulaning qismiy formulasi deyiladi, agar u 
quyidagi shartlardan hech bo’lmaganda bittasini qanoatlantirsa:
a) 
;
b) 

=

OR 

, bu yerda 

-formula,

- mantiqiy formula,

-

yoki 

larning birining 
qismiy formulasi; 
c) 

=

AND 

, bu yerda 

- ko’paytuvchi,

- esa kon‘yunksiya,



yoki 

ning qismiy 
formulasi; 
d) 

=(

),

- esa 

- formulaning qismiy formulasi; 
e) 

=
NOT

, bu yerda 

- ko’paytuvchi,

- formula esa 

- ko’paytuvchining qismiy 
formulasini. 
Mantiqiy funksiyalarni berilishining yana bir usuli—bu ularni diz’yunktiv normal 
shakl (DNSh) deb nomlanuvchi ko’rinishda yozilishidir. DNShning grammatik ta’rifi 
quyidagicha yoziladi: 
DNSh::={FALSE //OR DNSh} 
::={/
ko’paytuvchi>AND 
::={/NOT 
o’zgaruvchi::=harf/harf butun son
harf::=a /b/c/…A/B/C/… 
butun son::=raqam/< raqam>/< butun son> 
Kengaytirilgan 
(mantiqiy) 
formulalarning 
sintaktik 
ta’rifimantiqiy 
formulalarning qo’shimcha sintaktik qoidalari bilan ifodalanishi: 
::={/
formula>{

=

+//}
va qo’shimcha ko’paytirish qoidasi orqali ko’paytuvchining ifodalanishi: 
::={NOT /TRUE /FALSE
(



Shunday qilib, 
NOT, AND
va
 OR 
operatsiyalariga nisbatan

, = va + mantiqiy 
amallarning barilish tartibi pastroq, ya’ni ular qavs ichidagi operatsiyalardan keyin 
bajariladi. Bu operatsiyalarni hisoblash qoidasi quyidagicha: 
(

)=(

V

), (

=

)=(

&

)V(

&

) va

+

=(

&

)V(

&



- mantiqiy formulalarning ifodalanish qoidasini bildiradi, bu yerda 

,

- bir-
biriga teng bo’lmagan mantiqiy formulalar. 

ga asosan

-mantiqiy formula 

ga 
qismiy formula bo’lsa,

-

ga akslantiriladi. Agar 



formula tarkibida bo’lmasa, u 
holda ,

ga tegishli emas. 
Qoidalar to’plami cheksiz qoidalar to’plamini kompakt yozish uchun qo’llaniladi. 
Qoidalar to’plamida o’zgaruvchilar bilan birga mavjud sintaktik tushunchalar:
mantiqiy-formula, kon‘yunksiya, dizyunksiya, o’zgaruvchi nomlari yoziladi. Shunday 
qilib, masalan: <
kon‘yunksiya> AND

 
qoidalar 
sxemasi cheksiz qoidalar to’plamini bildiradi, bu sxemalar yordamida kon‘yunksiyani 
umumlashtirib, boshqa bir qandaydir kon‘yunksiyani hosil qilish mumkin, ya’ni bu 
qoidalar to’plami quyidagilarni o’z ichida saqlaydi: 
TRUE AND TRUE 

 TRUE X AND X-^X, (X OR Y) AND (X OR Y)

(X OR Y). 
Oddiy mantiqiy ifoda tushunchasining sintaktik ta’rifi quyidagi Grammatik qoida 
yordamida yoziladi: 
::={/< ifoda>
{V}
NOT ()} 
::={/

< ifoda>} 
::={// ()} 
::={TRUE

FALSE} 
::={//< identifikator-raqam>} 
Oddiy ifoda daraxtini quyidagicha qurish mumkin: 
1). Oddiy ifoda

=

ko’rinishda bo’lsa, uning sintaktik daraxti-

daraxt 
bo’ladi.buda 

- bu “V” yoki “

”, 

- ifoda, 

- esa oddiy ifoda; 

- daraxtning ildizi. 



2). agar 

,

=

ko’rinishda bo’lsava

- (*) amal belgisi,

- ko’paytuvchi,

- esa 
ifoda bo’lsa, unda 

- daraxtning ildizi 

- amal belgisi bilan belgilangan uch bo’ladi, 
uning chap tomoni—

- ko’paytuvchi, o’ng tomoni esa —

- ifoda (term) bo’ladi[8]. 

Download 0,79 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20




Download 0,79 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



MULOHAZALAR ALGEBRASI ASOSIY TUSHUNCHALARINING

Download 0,79 Mb.
Pdf ko'rish