173
Rasmdan koʻrinib turibdiki, s = b — a = 50 — 10 = 40 mm.
s oʻlchamning
qoʻyimi ham zanjirda aniqlanadi va bu oʻlcham zanjirida boshlangʻich oʻlcham
boʻlib, a =
10
+0,36
mm konstruktorlik oʻlchami xizmat qiladi va bu oʻlcham zanjirini
tashkil qiluvchi
v va
s oʻlchamlar uchun konstruktor
tomonidan belgilangan
qoʻyimlar bajarilishi taʼminlansa, yuqoridagi
a oʻlcham avtomatik tarzda olinadi.
Konstruktor moslamani loyihalashda texnolog tomonidan belgilangan
bazalashning nazariy sxemasiga mos keladigan va xomakini bazalash uchun kerakli
tayanchlarni belgilashi va joylashtirishi lozim boʻladi. Ishchi texnologik hujjatlarni
(operatsion kartalar) rasmiylashtirishda texnolog
ishini soddalashtirish va
qisqartirish uchun bazalashning nazariy sxemalari oʻrniga operatsion eskizlarda
tayanch, qisqich va oʻrnatish qurilmalarining shartli belgilarini qoʻyishi
tavsiya
qilinadi (5.1-jadval).
5.1.-jadval. Tayanch, qisqich va oʻrnatuvchi qurilmalarning shartli
belgilanishi va ularningxomaki erkinlik darajalari sonidan mahrum qila olish
jadvali
175
12.1. Bazalarning oʻzgarmaslik va qoʻshilish tamoyillari.
Detallarga mexanik ishlov berish usullari bilan tayyorlashda yuqori aniqlikka
erishish uchun ularning bitta yuzasini doimiy ravishda oʻrnatish bazasi sifatida
foydalanish maqsadga muvofiq boʻladi. Chunki oʻrnatish
bazasi almashishi bilan
ishlov berish aniqligi pasaydi. Buning asosiy sababi har bir oʻrnatishda detal
yuzalarining oʻzaro joylashuvini ifodalovchi oʻqlar siljib qoladi.
Tabiiyki, qator
amallarni bajarishda faqat bitta yuzadan oʻrnatish
bazasi sifatida foydalanish
mumkin emas. Bunga sabab detal yuzalarining oʻzaro joylashish tartibi, dastgohning
texnologik imkoniyatlari va kesuvchi asboblarning tuzilishi boʻladi.
