172
Xomakilarga aniq ishlov berish uchun texnologik
bazalar tayinlashda bir
vaqtning oʻzida detalning konstruktorlik va oʻlchash bazasi hamda mahsulotni
yigʻish paytidagi bazasi sifatida qoʻllaniladigan sirtlarni qabul qilish lozim.
Texnologik, konstruktorlik va oʻlchash bazalarining oʻrindoshligini
taʼminlashda xomakiga ish chizmasida konstruktor tomonidan koʻzda
tutilgan
oʻlchamlar va qoʻyim (joizlik) maydonlari doirasida ishlov beriladi. Agar texnologik
baza konstruktorlik bazasi bilan yoki oʻlchash bazasi bilan mos tushmasa, u holda
texnolog ish chizmasida konstruktorlik va oʻlchash bazalariga nisbatan qoʻyilgan
oʻlchamlarni ishlov berish uchun qulay boʻlgan texnologik bazalarga nisbatan
qoʻyilgan texnologik oʻlchamlar bilan almashtiriladi.
Yuqoridagilarni quyidagi
misol yordamida yaqqol tushuntirish mumkin:
7-rasm. Konstruktorlik baza bilan mos tushmagan tayanch texnologik V
bazaga nisbatan ariqchani frezalash.
Pazni (ariqchani)
10N14 oʻlcham — chuqurlik boʻyicha ishlov berish uchun
moslama konstruksiyasini soddalashtirish maqsadida
xomakini pastki V sirtiga
oʻrnatish kerak. Pazning tubi S yuqori tekislik A bilan
10
+0,36
oʻlcham boʻyicha
bogʻlangan va bu sirt paz uchun konstruktorlik va oʻlchash bazasi boʻlib
xizmat
qiladi. Bunday holatda texnologik baza — V sirt konstruktorlik va oʻlchash bazasi
bilan mos va bundan tashqari oʻlchamlari hamda oʻzaro joylashishi boʻyicha
bogʻlanmagan. Sozlangan dastgohda ishlov berish paytida freza oʻqidan stol
tekisligigacha boʻlgan masofa oʻzgarmas boʻlgani uchun (R=const) chizmada
koʻrsatilmagan
s oʻlcham ham doimiy boʻladi. Paz chuqurligining oʻlchamini
a=10
+0,36
mm
avvalgi operatsiyada olingan v=
50
-0,02
mm oʻlchamning xatoligi
oqibatida kelib chiqadigan tebranishlar tufayli bajarish qiyin. Bunday holda pazlar
frezalash operatsion eskizida texnologik oʻlcham
ye ni koʻrsatish lozim,
chunki
uning aniqligi avvalgi operatsiyasiga bogʻliq emas. Konstruktorlik oʻlchamini
