219
Ishlov berishning tasodifiy xatoliklari – koʻrilayotgan toʻplam detallarining
har biri uchun alohida qiymatga ega boʻlib, ularning paydo boʻlishi hech qanday
maʼlum qonuniyatlarga boʻysinmaydi. Bu singari xatoliklar koʻp
sonli
boshqarilmaydigan omillarning ishlov berish aniqligiga koʻrsatadigan umumlashgan
taʼsiri natijasida shakllanadi va ularni oʻrganish uchun matematik statistikaning
maʼlum uslublaridan foydalaniladi.
Bu xatoliklarni keltirib chiqaruvchi faktorlarni umumlashtirib, ishlov berish
turiga, detalni oʻrnatishga,
uni tayanchlashga, berkitishga,
dastgohni sozlashga,
moslamaga bogʻliq boʻlgan tashkil etuvchilarga boʻlish mumkin.
Ishlov berish xatoliklarini aniqlashning va boshqarishning quyidagi usullari
mavjud: statik; nuqtali diagramma, analitik hisob.
Statik usuldan foydalanib xatoliklarning qanday qonuniyat asosida oʻzgarishi
oʻrganiladi. Bu usulning afzalligi nazorat ishlarini bevosita texnologik jarayon
davomida olib borish imkoniyatini berishi hisoblanadi.
Nuqtali diagrammalar usulidan foydalanilganda abssissa oʻqi boʻyicha vaqt,
ordinata oʻqida partiya detallari oʻlchamining oʻrtacha qiymati qoʻyiladi (4.2.-rasm).
Nuqtalarning chegaraviy qiymatlariga
yaqinlashishi asosida stanok, kesish
asbobi sozlanadi.
Analitik hisob usuldan foydalanilganda xatolikka taʼsir qiluvchi omillar
oʻrganiladi. Masalan, “Dastgoh-moslama-asbob-detal” (DMAD)
tizimining
deformatsiyalanishi, qirqish asbobining oʻrnatilish xatoligi, detalni oʻrnatish xatoligi
, bazalash
, moslash xatoligi va boshqalar shular jumlasidandir.
y
б
2
2
2
2
пр
з
ор
б
у
220
- bazalash elementlari, ular orasidagi boʻshliq va
-
zagotovkani
berkitish xatoligi,
-
asbob yeyilishi, dastgoh xatoligi, temperatura taʼsiri,
moslama xatoligi.
