54
V guruhdagi poʻlatlar A guruhdagi poʻlatlar meʼyorlariga mos
keluvchi mexanik xossalariga koʻra hamda B gruppadagi poʻlatlar
meʼyorlariga mos keluvchi kimyoviy tarkibiga koʻra yetkazib beriladi. V
guruhdagi poʻlatlar asosan payvandlab tayyorlanadigan
konstruksiyalarda
ishlatiladi.
Sifatli konstruksion uglerodli poʻlatlar (GOST 1050-74). Ular oddiy
sifatli poʻlatlardan tarkibida oltingugurt, fosfor va boshqa zararli aralashmalar
kamligi bilan, har bir markada uglerod miqdori tor chegarada boʻlib,
koʻp hollarda kremniy (S) va marganes (Mp) miqdori koʻp boʻlishi bilan farq
qiladi.
Poʻlat ikki xonali raqamlar bilan belgilanadi.
Bu raqamlar uglerod
miqdorini protsentning yuzdan bir ulushini bildiradi. Bu poʻlatlar kimyoviy
tarkibi va mexanik xossalari kafolatlangan holda yetkazib beriladi (3-jadval).
Oksidsizlantirilish darajasiga koʻra poʻlat qaynaydigan (kp), chala
qaynaydigan (ps), qaynamaydigan (indeksi koʻrsatilmaydi) xillarga boʻlinadi.
Poʻlatlar markasidagi G harfi undagi marganes miqdori koʻp (1% gacha)
ekanligini bildiradi.
Sifatli uglerodli poʻlatlar prokatlangan, bolgʻalangan, kalibrlangan,
sirtiga alohida ishlov berilib, dumaloqlangan koʻrinishlarda yetkazib beriladi.
Maxsus vazifali uglerodli poʻlatlar. Bu guruhdagi poʻlatlarga (GOST
1414-75)
kesib
yaxshi
ishlov
beriladigan
poʻlatlar ( a v t o m a t p o ʻ l a t l a r i) kiradi. Ular asosan koʻplab
ishlab
chiqariladigan detallar tayyorlash uchun moʻljallangan. Bunday poʻlatlarga
stanok-avtomatlarda ishlov berilganda kalta va mayda qirindilar hosil boʻladi,
kesish asbobining yeyilishi va sarfi kamayadi, yoʻnilgan
yuza tekis va toza
chiqadi.
Tarkibida oltingugurt va fosfor koʻp boʻlgan avtomat poʻlatlarga yaxshi
ishlov berish mumkin. Poʻlatga selen, qoʻrgʻoshin, tellur kabi texnologik
qoʻshimchalar qoʻshilib, uning kesib ishlanishi yaxshilanadi.
