26
Buni Bronson, Merriyman (2010 y.), Ken Robinson (2007 y.), Fisher, Frey (2008 y.), Begetto,
Kaufman (2013 y.), Ali (2011 y.), Treffinger (2008 y.) va b. tomonidan olib borilgan ko‘plab
tadqiqotlar, ularning natijasidan ko‘rish mumkin.
Birgina Ken Robinson tomonidan 2007 yilda tayyorlangan “Maktab
kreativlikni barbod
etyaptimi?” nomli video lavhani YouTube saytida 5 mln marta tomosha qilingan. Qolaversa,
o‘qituvchilar kreativlik asoslarini o‘rganishga jiddiy kirishganlar (Begetto, Kaufman, 2013 y.).
o‘qituvchilarda pedagogik faoliyatni kreativ yondashuv ko‘nikma, malakalarini shakllantirish
hamda rivojlantirishga doir adabiyotlar chop etilyapti, Ta’lim departamenti tomonidan tayyorlangan
video lavhalarga asoslanuvchi noan’anaviy darslar tashkil etilyapti (Ali, 2011; Ta’lim departamenti,
2013 y.).
O‘qituvchining kreativligi uning ijodiy faoliyatida paydo bo‘ladi va rivojlanadi. Bu uning
ijodkorligi, intiluvchanligi, ta’lim jarayonida har xil original g‘oyalarni
izlab topish, yo‘qdan bor
qilish layoqatidir.
K.Rodgers “Ijod-o‘z o‘zini kuchaytirish demakdir” degan asarida ijodiy shaxs uchun eng
asosiy savollardan birini beradi: Meni meni hayot tarzim qoniqtiradimi yoki to‘g‘ri talqin etadimi?
o‘qituvchining ushbu savolga javobi uning kasbiy va ijodiy cho‘qqilarga intilishi yuqori ijodiy
malakali va o‘zini ijodiy tomondan to‘la namoyish etishga intilishi kreativ shaxs bo‘lishi”.
Ayni bugungi kunda pedagog kreativlik potentsialiga ega bo‘lishi uchun kasbiy faoliyatida
nimalarga e’tibor qaratilishi zarur, va ular quyidagicha izohlanadi.
- kasbiy faoliyatiga ijodiy yondashish;
- yangi-yangi g‘oyalarni yaratishda faollik ko‘rsatish;
- ilg‘or pedagogik yutuq va tajribalarni mustaqil o‘rganish;
- hamkasblar bilan pedagogik yutuqlar xususida fikr almashish.
Shuningdek, A.X.Maslou kreativlikni 2 turga bo‘ladi: tug‘ma iste’dodli shaxs kreativligi va
shaxsning o‘z-o‘zini aktuallashtirish kreativligi. Shaxsning o‘z-o‘zini aktuallashtirish
kreativligi
shaxs bilan uzviy bog‘langanligi sababli biz unga kundalik hayotda va kasbiy faoliyatning ko‘p
sohalarida duch kelishimiz mumkin.
A.X.Maslou kreativlikda o‘z-o‘zini aktuallashtirishning ikki darajasini keltirib o‘tgan:
birinchisi – “ixtiyorsiz kreativlik, bunda shaxs birdan ruhlanadi va tushkunlikka tushadi”
“ikkinchisi – ixtiyoriy kreativlik, bunda shaxs uzluksiz ta’limga va komillikka intiladi”.
U kreativlikni inson tabiatining fundamental xarakteristikasi sifatida ko‘radi, ya’ni kreativlik
barcha insonlardagi tug‘ma qobiliyat, lekin hayoti davomida ma’lum ijtimoiy to‘siqlar natijasida
yo‘qolib ketadi deb hisoblaydi.
“Kreativlik darslarida bo‘lajak pedagoglar birgina “to‘g‘ri” javobni izlash o‘rniga o‘zlarini
erkin va xotirjam sezishlari va yuzaga kelgan muammolarga turli yechimlarni izlab topishlari
maqsadga muvofiqdir. Qancha ko‘p g‘oya va fikrlarni o‘rtaga tashlasalar, shuncha ko‘p g‘oyalar
kreativ bo‘ladi (Simonton,1999).
Kreativlik har doim turli soha vakillari tomonidan o‘rganib kelingan. Jumladan, sharq mutafakkiri
Alisher Navoiy inson kamolotida komil inson qiyofasini nozik chizgilar bilan ta’riflaydi.
“Komil insonga xos bo‘lgan eng
yuksak fazilatlarga ijodkorlik, qobiliyat, ilm-fanga
muhabbatdir”.
A.A.Aripjanova esa kreativlikni o‘rganish bo‘yicha pedagogik faoliyatning o‘ziga xosliklari
va yondashuvlarni inobatga olib, pedagog kadrlarining kreativligini:
faoliyati, samarali, shaxsiy,
muhitga doir, muammoli aspektlarda ko‘rib chiqish lozimligini aniqlagan.
27
Patti Drapeauning fikricha, bir shaxsning, ayniqsa, o‘qituvchining kreativligi boshqa
(talaba)larni ijodiy jarayonni tashkil etishga ruhlantiradi.
Kreativ bo‘lish uchun kishi ko‘proq kreativ va intiluvchan insonlar
bilan muloqot qilishi va
hamisha izlanishda bo‘lishi lozim. Har qanday ko‘nikmani shakllantirish mumkin bo‘lganiday,
kreativ fikrlash qobiliyati yoki ko‘nikmasini ham rivojlantirish mumkin. Bu bo‘lajak pedagoglarga
ham taalluqli bo‘lib, kreativlik ustida ishlash bo‘lajak pedagoglarga noodatiy tarzda fikrlashga
yordam beradi.
Biroq, bo‘lajak pedagoglarni ruhlantirish va kreativ bo‘lishga undash o‘qituvchining qay
darajada malakali, mahoratli ekanligiga bog‘liq. Kreativlik bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlar va
kreativlik nazariyachilarining ishlari bo‘lajak pedagoglarda kreativlik ko‘nikmasini shakllantirishda
beminnat xizmat qiladi. Bu har qanday jamoadagi muhit, bo‘lajak pedagoglarda fikrlash tarzining,
optimallashishi, o‘qituvchining mohirona yondashuv va strategiyalari elementlarini o‘z ichiga oladi.
