O‘zbеkistоn rеspublikasi оliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi buхоrо davlat univеrsitеti

Download 3,83 Mb. Pdf ko'rish
bet	9/114
Sana	25.11.2023
Hajmi	3,83 Mb.
	#105372

1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 ... 114

Bog'liq
14415 2 6BCAAD1C053929B1EB564DE24E4C5A9C7D2724A7

Suv energiyasi (gidroenergiya) – tog‘larda yomg‘ir yog‘sa yoki muz va qor
erisa, suvi pastga qarab buloq, jilg‘a, suv o‘zanlaridan oqadi, yuqoridan pastga daryo
hosil qilib, dengiz va okeanga qo‘shilib ketadi yoki sahrolarda singib yo‘qoladi.
Odamlar oqar suv va tepadan tushayotgan suv energiyasini o‘zlari uchun mexanik yoki
elektr energiyasi sifatida ishlatganlar.
Qadimda donni yanchish va un olish uchun yoki yerlarni sug‘orish uchun odamlar
suv tegirmon toshiga bog‘langan yog‘och g‘ildiraklarni aylantirishdan foydalanganlar.
Bugun suv energiyasi, katta va kichik gidroelektrostansiya (GES) turbinalarini
aylantirib, to‘liq elektr energiyasi ishlab chiqarish uchun foydalanilmoqda.
Gidroelektrostansiyaning ishlash jarayoni quyidagicha: daryolarda ma’lum bir
suv sathlari hosil qila olinadigan, ensiz joyda to‘g‘on quriladi. Natijada suv sathi
ko‘tariladi, demak, potensial energiyasi ham oshadi.
Ko‘tarilgan suv maxsus quvur (kanal)lar orqali turbinalarga yuboriladi va
tushayotgan suv energiyasi hisobiga turbina o‘qi aylanma harakat qiladi. Turbina
o‘qiga generator o‘rnatilgan bo‘lib, o‘q aylanishi bilan generator elektr toki ishlab
chiqara boshlaydi. Ishlab chiqilgan elektr energiyasi maxsus transformatorlar
yordamida kuchaytirilib, simlar orqali iste’molchilarga yuboriladi. Turbinalardan
o‘tgan suv esa pastki kanal orqali oqib ketadi.
Gidroelektrstansiyalarning quvvati (
N
) quyidagi formula orqali ifodalanadi:
t
mgh
N

bu yerda
h
– suv sathining balandligi (suv bosimi),
t
m
– vaqt birligi ichidagi
suv sarfi,
2
/
8
,
9
s
m
g

.
Yaqin kelajakning dolzarb masalasi kichik quvvatli GES inshootlarini qurishdir.
Mamlakatimiz hududida tog‘li tumanlarda joylashgan aholi hududlarida kichik suv
oqimlari mavjud. Bu kichik suv oqimlariga 10 dan 1000 kW quvvatli kichik
elektrostansiyalari qurish uzoq tuman va qishloqlar aholisini zarur miqdorda elektr
energiyasi bilan ta’minlashga imkon beradi.

17
O‘zbekistonda o‘rnatilgan elektrostansiyalarning quvvati 12,4 mln. kW, shundan
12
mln.
kWini
«O‘zbekenergo» kompaniyasining 39 ta issiqlik va
gidroelektrstansiyalari tashkil etadi. Hosil qilingan elektr energiyaning asosiy 90
foizga yaqin 10,6 mln. kWini kompaniyaning 10 ta issiqlik elektrostansiyalari, 1,4 mln.
kW ini 29 ta gidroelektrostansiya (GES)lar ishlab chiqaradi.

Download 3,83 Mb.

1 ... 5 6 7 8 9 10 11 12 ... 114

Download 3,83 Mb.

Pdf ko'rish