Elektrotexnikada standartlashtirshsh bo‘yicha Yevropa

108 
elektrotexnik qo‘mitalaridan iborat. Bu davlatlar (Lyuksemburgdan 
boshqalari) bir vaqtda MEK a’zosi hisoblanadi. 
SENELEK ning rasmiy tili inglizcha, fransuzcha va nemischa. 
SENELEK ning asosiy maqsadlari EIU bilan yaqin hamkorlikda 
elektrotexnik standartlar to‘plamini yaratish, shuningdek Yevropa erkin 
savdo 
assotsiatsiyasi 
Sekretariatining 
yordamida 
bu 
hudud 
mamlakatlarida mollar va xizmatlarning yagona bozorini ta’minlashdan 
iborat. SENELEK ga a’zo milliy qo‘mitalarniig to‘liq o‘zaro kelishuvi 
bilan yaratilgan standartlarga bu vazifani ta’minlash uchun muhim 
vosita sifatida qaraladi. SENELEK ning asosiy faoliyati a’zo-
mamlakatlar 
milliy 
standartlari 
o‘rtasidagi va buyumlarning 
standartlarga muvofiqligini sergifikatlashtirish protseduralari o‘rtasidagi 
barcha texnik farqlarni bartaraf etishga yo‘naltirilgan. Bunday faoliyat 
savdoda texnik to‘siqlarga yo‘l qo‘ymaslik uchun zarur. Bu ish 
mollarning G‘arbiy Yevropa darajasida erkin yurishi uchun zarur 
kafolat deb hisoblanadi. 
3.14. Jahon savdo tashkiloti doiralarida standartlashtirish. 
Jahon savdo tashkiloti (JST) 1994- 
yilda savdo muzokaralari bo‘yicha 
Qo‘mitaning Yakuniy sessiyasida JST 
ni tuzish to‘g‘risida Bitimga muvofiq 
tashkil etiladi. Bu Bitim Urugvayda 
o‘tkazilgan sakkiz yillik (1986-1994) 
ko‘p tomonlama savdo muzokaralariga yakun yasadi. 
Sessiya qatnashchilarining takidlashicha, JST ning tuzilishi xalqaro 
iqtisodiy hamkorlikda yangi davrni ochadi, barcha xalqlarning farovon 
yashashi uchuy ancha oqilona va ochiq ko‘p tomonlama savdo tizimi 
doiralarida ishlashga keng istaklarini aks ettiradi. 
JSTni tuzishda savdo muzokaralari qatnashchilari «o‘zlarining 
savdo sohasidagi munosabatlari va iqtisodiy siyosati hayot darajasini 
oshirish, to‘liq (Bandlikni va haqiqiy daromadlar darajasining jiddiy va 
doimiy o‘sishini ta’minlash, talabning samaradorligi, shuningdek ishlab 
chiqarishni va mollar hamda xizmatlar savdosini kengaytirish maqsa-
dida amalga oshirilishi lozimligiga tayanishlari lozim». Bunda iqtisodiy 
rivojlanishning turli darajalarida barqaror rivojlanish maqsadlarida, 
atrof muhitni himoyalash va asrashga intilgan holda dunyo 
boyliklaridan maqbul foydalanish lozimligi e’tiborga olinishi lozim. 

109 
Bunda JSTning kuchi rivojlanayo‘ygan mamlakatlarga savdodagi 
tariflarni va boshqa to‘siqlarni jiddiy qisqartirish va xalqaro savdo 
munosabatlarida kamsitishlarni bartaraf etish, savdoda tariflar bo‘yicha 
Bosh bitim (GATT) asosida ancha yashovchan va barqaror ko‘p 
tomonlama savdo tizimlarini yaratish yo‘li bilan xalqaro savdoning 
o‘sishida kafolatlangan ulushini ta’miilashga yo‘naltiriladi. 
Savdo tizimining asosiy tamoyillari: 
Kamsitishsiz savdo; 
tariflarni qisqargirish va kamaytirish yo‘li bilan bozorga kirib 
borishni oldindan bilish va kengaytirish (1995-2000 yy da rivojlangan 
mamlakatlarning mollarga tariflari 40 % ga qisqardi); 
oqilona raqobatni rivojlantirish; 
iqtisodiy islohotlarning rivojlanishini rag‘batlantirish. 
JST bo‘yicha Bitimnshg asosiy qismi “Ko‘p tomonlama savdo 
bitimlari” va “Qatnashchilar doirasi cheklangan Bitim” nomli huquqiy 
hujjatlardan iborat (Cheklovlar Bitimlarni qabul qilgan JSTning 
a’zolariga tegishli). Ko‘rsatilgan bitimlarga, masalan, Xizmatlar savdosi 
bo‘yicha bosh bitim (GATS), mahsulotni jo‘natishdan oldingi 
inspeksiya, bojxonadagi narxi, import mahsulotni litsenziyalash, 
savdodagi texnik to‘siqlar (STT) to‘g‘risida bitimlar, fuqarolar 
aviatexnikasi savdosi to‘g‘risidagi bitim, sut mahsulotlari, mol go‘shti 
bo‘yicha bitimlar va x.k. kiradi. 
O‘zbekiston Respublikasi JST ga kirishni mo‘ljallamoqda. Kirish 
to‘g‘risida 1994-yilda ariza berilgan va shu yilning dekabr oyida 
kirishga tayyorgarlik bo‘yicha Ishchi guruh tuzildi. O‘zbekiston 
respublikasi 1998-yilda JST ga Tashqi savdo Rejimi to‘g‘risida 
Memorandum taqdim etdi. JST ga kirish uchun Respublika tashqi savdo 
rejimini Yevropa Ittifoqi va JSTning talablariga mos keltirishi lozim. 
Yevropa Ittifoqi savdodagi texnik to‘siqlar bo‘yicha o‘zining 
qonunlarini JSTning qonunlari bilan to‘liq uyg‘unlashtirgan. Shuning 
uchun O‘zbekiston qonunlarini Yevropa Ittifoqining qonunlariga 
yaqinlashtirish JST ning talablariga muvofiqikni ta’minlaydi. Bu 
masalani hal etish uchun 1999-y da Florensiyada (Italiya) Yevropa 
Ittifoqi va O‘zbekiston o‘rtasida Sherikchilik va Hamkorlik bo‘yicha 
Bitim imzolandi. JSTga kirishga tayyorlanish maqsadida savdodagi 
texnik to‘siqlar bo‘yicha Bitim va fitosanitariya tadbirlarini qo‘llanish 
bo‘yicha Bitim talablarini bajarish uchun O‘zbekiston Respublikasining 
“Texnik tartibga solish to‘g‘risida” qonunining loyihasi tayyorlandi. 

110 
Savdodagi texnik to‘siqlar (STT) bo‘yicha Bitim maqsadlari uchun 
(ISO/MEK 2:1996 O‘zs S St 1.10) da qabul qilingan atamalar va 
tariflarning o‘zi, lekin STT bo‘yicha Bitim matni, predmeti va 
maqsadini hisobga olgan holda qo‘llaniladi. 
STT bo‘yicha Bitim maqsadlari uchun qo‘llaniladigan atamalar va 
ta’riflar: 
Savdodagi texnik tadbirlar - Mollarga bajarilishi majburiy bo‘lgan 
talablarni o‘rnatish va amalga kiritish, shuningdek mollarning bu 
talablarga muvofiqligini majburiy tasdiqlash protseduralarini qo‘lla-
nishni o‘z ichiga olgan texnik siyosat tadbirlari; 
Savdodagi texnik to‘siqlar - Vatanda va xalqaro amaiiyotda qabul 
qilingan texnik reglamentlar va standartlar yoki muvofiqlikni tasdiqlash 
protseduralaridagi talablar o‘rtasidagi, ko‘proq cheklashlarga ega 
bo‘lgan farq, ya’ni texnik reglamentlar va standartlarni yaratishda 
qonun bo‘yicha o‘rnatilgan maqsadlarga erishish uchun zaruriyаtdan 
ortiqcha cheklovga ega, natijada mollarni jahon yoki vatan bozorida 
sotish uchun oddiy tijoratdagiga nisbatan qo‘shimcha mablag‘ va (yoki) 
vaqt sarflashga sabab bo‘luvchi farqdir.
Texnik reglament - Molning tafsilotlari o‘rnatilgan hujjat yoki bu 
tafsilotlar bilan bog‘liq bo‘lgan ishlab chiqarish jarayonlari va uslublari, 
shu jumladan qo‘llaniladigan, rioya qilinishi majburiy bo‘lgan 
ma’muriy nizomlar. Hujjat molga, ishlab chiqarish jarayoni yoki 
uslubiga nisbatan qo‘llaniladigan atamalar, belgilar, idishlarga joylash, 
tamg‘alash yoki etiketka yopishtirishga talablarni ham o‘z ichiga olishi 
yoki faqat shunday talablardan iborat bo‘lishi mumkin. 
Standart - Vakolatli idora tomonidan tasdiqlangan, umumiy va ko‘p 
marta foydalanish uchun mo‘ljallangan qoidalar, qo‘llanmalar yoki 
mollarning tafsilotlarini yoki bular bilan bog‘liq bo‘lgan, rioya qilinishi 
majburiy bo‘lmagan ishlab chiqarish jarayonlari va metodlarini o‘z 
ichiga olgan hujjat. Bu hujjat o‘z ichiga atamalar, belgilar, tamgalash 
yoki molga tegishli: etiketkalarni yopishgarishga talablarni ham o‘z 
ichiga olishi yoki faqat shunday talablardan iborat bo‘lishi mumkin. 
O‘z DSt 1.10 da keltirilgan ta’rifga asosan, standartlar majburiy 
yoki STT bo‘yicha Bitim maqsadlariga mo‘ljallangan standartlardan 
farqli ravishda, qo‘llanishi majburiy bo‘lmagan ixtiyoriy bo‘lishi 
mumkin.
JSG ga a’zo bo‘lishning muhim sharti standartlashtirish bo‘yicha 
milliy idoralar tomonidan standartlarni tayyorlash, tasdiqlash va 

111 
qo‘llanishga oid vijdonan yaqinlashish amaliyoti Kodeksini tan olish va 
rioya qilishdan iborat.
Vijdonan amaliyot Kodeksini tan olgan va unga rioya qiladigan 
standartlashtirish bo‘yicha idoralar STT bo‘yicha Bitim prinsip*lariga 
rioya qiluvchilar sifatida JST ning a’zosi deb tan olinadi. 
SDT ni islohot qilish asosiy yo‘nalishlari fundamental dastlabki 
shartga: mahsulot, jarayon, xizmatlarga talablarni o‘rnatishning ikki 
darajali tizimiga, o‘xshash (rioya qilinishi shart bo‘lgan texnik 
reglamentlarning talablari va talablariga rioya qilish shart bo‘lmagan 
standartlar-ixtiyoriy standartlar) dan iborat. 
O‘zbekistonda, sobiq Sovet Ittifoqining boshqa davlatlaridagi kabi, 
majburiy texnik me’yorlar standartlarda, farmakopeya maqolalarida, 
sanitariya, ekologik, shahar qurilish, yong‘indan saqlash, veterinariya, 
energetik, transport qoidalari va me’yorlarida o‘rnatilgan. 
Majburiy hujjatlar turining ko‘pligi mamlakatimizdagi ishlab 
chiqaruvchilar uchun mahsulot va xizmatlarni yaratish va sotishda 
hamda tashqi savdo aloqalarida qiyinchiliklar tug‘diradi.
Texnik tartibga solish doirasida xalqaro ish amaliyotiga asta- sekin 
o‘tish va texnik to‘siqlar bo‘yicha Bitim nizomlariga mos keltirish 
uchun davlat standartlashtirish tizimiga “texnik reglament”, “ixtiyoriy 
standartlar” tushunchalari kiritilgan. O‘zbekiston Respublikasida 
qo‘llaniladigan me’yoriy hujjatlarning darajalariga xalqaro, hududiy va 
chet mamlakatlarning milliy standartlari kiritilgan.
Hozirgi vaqtda DAK a’zo-davlatlar tomonidan texnik qonunlar va 
ularning huquqiy asoslari bo‘yicha ishlar jadal olib borilmoqda. Hozirgi 
kunda “Texnik tartibga solish asoslari to‘g‘risida” milliy qonunlar 
Rossiya federatsiyasi, Belarus Respublikasi, Ukraina, Qozog‘iston, 
Moldava Respublikasi, Qirg‘iziston Respublikasi tomonidan qabul 
qilingan.
Bundan tashqari, 2003-yildan boshlab, davlatlararo manfaatga ega 
bo‘lgan sektorlarda davlatlararo qonunlarni qabul qilish jarayoni 
boshlandi. MDH mamlakatlari tomonidan yangi texnik tartibga solish 
tizimiga o‘tish taxminan 7 yilga rejalashtarilmoqda. MDH mamlakat-
larining iqtisodiyotida sodir bo‘layotgan yuqori darajadagi integra-
tsiyani, respublika sanoatida davlatlararo standartlarning ko‘pligi 
(foydalanayotgan hujjatlarning umumiy sonidan 60-80 foizni tashkil 

112 
etadi), O‘zbekistonning yaqin orada JSTga kirishini hisobga olgan 
holda texnik tartibga solish sohasida MDH mamlakatlari bilan 
kelishilgan harakatlarni o‘tkazishi zarur. 

Download 3,46 Mb.