Tilchani ignalar uchun material va tayyorlamalar
. Ignalar sovuq
aylantirilgan po„lat piltalardan (U7A,U8A, U10A po„latlari) hamda ignali simdan
(U1Ak, U2Ak, U3Ak, U1A0, U3A0)tayyorlanadi. 22 sinfgacha ignalar qattiqligi
HRC=52†60; undan yuqori sinflar uchun- HRC=57†67[11].
Igna tayyorlamasini konturi bo„yicha qirqish maxsus ignali shtamp yordamida
qirqiladi, so„ngra tayyorlamalar yo„naltiriladi va vibrojoylashuviga joylashtiriladi.
Tekisliklik va to„g„ri chiziqlikdan tayyorlamalarni og„ishini tuzatilishi ikkita
avtoto„g„rilovchi avtomatlarda bajariladi[10].
Tilchali ignalarni tayyorlash.
Tilchali ignalarni tayyorlash texnologik jarayoni
turli xil 40-80 operatsiyalardan iborat bo„lib, uni tarkibiga shtamplash, frezalash,
jilvirlash, siqish, yig„ish, termik ishlov berish, termik ishlov berish, turli xil
to„g„rilash va termorixtovkalash, jilolash va boshqa operatsiyalar kiradi.
268
10.2-jadvalda shtamplangan tilchali ignalarni tayyorlash texnologik jarayoni
keltirilgan.
Mehnat sig„imi yuqori bo„lgan operatsiyalardan biri igna o„zagini 12mm.
bo„lgan shakldor freza bilan frezalashdir. Bu ish maxsus tushurish-frezalash
dastgohida bajariladi va unda tekis o„tishlar bilan tutashgan va igna elkachasidan turli
xil darajasida joylashgan beshta yuzalarga ketma-ket ishlov beriladi. Bunda o„zak
yuzasi ko„ndalang kesimda radiusi bo„yicha 0,4mm. bo„lgan dumaloqlashtirilgan
bo„ladi.
Texnologik jarayonni eng muhim yana bir operatsiyasi 38 ta operatsiyali
avtomat agregat chiziqda ignani kallagiga ishlov berishdir. Avtomat chiziqqa
tayyorlamalar tashuvchi qutichalarga kelib tushadi va chiziqni qabul qiluvchi stoliga
joylashtiriladi va u erdan bitta ignadan yuklash mexanizmi yordamida vintli
konveyerga kelib tushadi.Vintli konveyerda ignani bo„lishi chiziqni avtomatik
o„chirish qurilmasi bilan nazorat qilinadi. Avtomatik chiziqlarni o„ziga xos
xususiyatlaridan biri uzluksiz texnologik oqimga bo„ylama ariqchani frezalash
operatsiyasini qo„shilganidir, buning uchun chiziqda to„rtta holat ajratilgan. Tilcha
uchun bo„ylama ariqchani frezalash qalinligi 0,11 mm. va diametri 17mm. bo„lgan
ingichkaligi ishlash qobiliyatiga ta‟sir ko„rsatadi, shuning uchun ariqcha o„qini
o„qdoshlikdan, uni chuqurligi va enini og„ishi qattiq ushlanadi.
10.2-jadval
Tilchali ignalarni tayyorlash tehnologiyasi
Opearsiya
1.Shtampli. Igna
tayyorlamasini qirqish
1-puanson; 2-ignali plita; 3-
matritsa; 4-igna tayyorlamasi
6.Igna kallagiga ishlov berish
6.1.
Yuqlash:
tayyorlama
borligini
nazorati bilan.
1-chegaralovchi, 2-korpus, 3-igna
tayyorlamasi, 4-rolikli konveyr
269
2.Vibrotaxlovchi: tashuvchi
doskalarga tayyorlama ignalarini
yunaltirish va taxlash
A-tayyorlamani
vibrobunkerdan uzatish. B-
tayyorlamalarni doskalarga uzatish
6.2. Igna uchini radial qisish
6.3. Igna uchini o„tkazish
6.4.Qalinligi bo„yicha to„g„rilash.
6.5.Igna uchini kesib tashalash.
1-puanson, 2-matritsa, 3-chikindi
3.Avtotug„rilash: Tekislik
buyicha tayyorlamani tugrilash
1,2-Tugrilashdan
oldingi va
keyingi tayyorlama
6.6.Igna uchini konusga charxlash
1-abraziv asbob, 2-opravka
6.7.Ignali L
2
uzunligini nazorat qilish
1 o„lchov kallagi
270
4.Avtotug„rilash: tugri chizikli
joizligiga mos holda
tayyorlamalarni tugrilash.
1,2-tug„rilashdan
oldingi va
keyingi tayyorlama
6.8.Tilcha uchun bo„ylama ariqcha
frezalash
1-ingichka diskli freza
6.9.Bo„ylama ariqcha chuqurligini
nazorat qilish
1-o„lchov kallagi
6.10.Oyna kesish
6.11.Oyna ostidagi igna elkachasini
jilvirlash.
5.Tushuruvchi frezerli: igna
tayyorlamasini shakldor freza bilan
frezalash
1-kopir, 2- tayyorlama, 3-
shakldor freza, 4-shpindeli
6.12.Igna oynasini mexanik cho„tka
bilan ishlash
6.13
.
Bo„ylama ariqcha qisqichlarini
qisish
271
6.14.Tilchali piltani igna bo„ylama
ariqchasiga o„rnatish; maxkamlash, tilchani
piltadan kesish.
1-pichoq; 2-tilchali pilta, 3-tilcha, 4-
buylama arikcha, 5-kern.
6.15.Ariqchada tilchani borligiini
nazorat qilish.
1-o„lchov kronshteyn, 2-o„chirgich
6.16.Tilchadan chiqindini kesish
1-pichoq, 2-chiqindi, 3-matritsa
6.17.Tilchani chayqatish
6.18.Tilchani teskari holatini A
o„lchamga kalibrlash
272
1-tayanch, 2-puanson.
6.19.Ilgakni qiyshaytirish
6.20.Tilchani tushuruvchi bo„yicha
jilvirlash
6.21.Kallakni A balandligini, tilchani B
uzunligini yotqizilgan holatda nazorat qilish
6.22.Ignani asos uzunligi A tilcha
balandligini, B ni nazorat qilish
8.Termik ishlov berish: ignani
toblash, bo„shatish va
termoto„g„rilash.
9.Jilola:ignani polirovkalash.
10.Vibrotaxlash: ignalarni
doskaga yo„naltirish va taxlash
11.Egish:igna dumaloqchasini
egish.
12.Jilvirlash: igna tovonchasini orqa
yuzasini 1 o„.u.h jilvirlash
273
1-jilvirtosh,2-igna tayyorlamalari.
13.Jilvirlash: tovoncha oldi yuzasini 1 o„.u.x jilvirlash.
1-jilvirtosh, 2-kiskich, 3-igna tayyorlamasi
Ignalar qismlarini turli devorligiga, ariqchani vertikal tekislikdan ketib qolishiga
yo„l qo„yilmaydi. Qator holllarda igna ariqchasi o„qini siljishi, ariqcha devori
qalinligi va eni o„lchamlarini keng ko„lamda yoyilishi kuzatiladi bu hol igna
bo„ylama ariqchasini frezalashni murakkabligi va jarayonni etarlicha bir xil
o„tmasligi bilan izohlanadi. Ariqchani tayyorlash aniqligini buzilishini sabablaridan
biri ignalarni moslamada asoslash xatoligi bo„lishidir.Ignani asoslash va qisish bir
yonbosh tomonda bajariladi, ammo tayyorlamalar qalinligini notekisligi sababli
ariqcha igna o„qiga nisbatan siljishi sodir bo„ladi va ariqcha devorlari turli qalinlikda
chiqadi. Bu o„z navbatida tilchani ariqchada maxkamlash ishonchligiga katta
darajada ta‟sir ko„rsatadi.
Frezalardagi radial va o„qli tepishi ariqcha enini oshishiga olib keladi,ularni
etarlicha yuqori bikr emasligi esa ariqcha o„qini igna o„qiga nisbatan siljishini keltirib
274
chiqaradi. Moslamani asosiy elementi prizma hisoblanadi. U prujina 3 taisirida
harakatlanib siquvchi labchalarini prizma o„qiga to„g„rilaydi va bunda yashirin
o„rnatish asosidan foydalanadi. Natijada igna avtomat tarzda simmetriya tekisligiga
o„rnatilishi sababli yuqori aniqlikka, bo„ylama ariqcha o„qini igna o„qi bilan mos
kelishiga va ariqcha devorlarini bir xil chiqishiga, igna qalinligi xatoliklariga bog„liq
bo„lmagan holda, erishiladi. Frezalash aniqligini oshirish uchun o„zimarkazlanuvchan
moslama qo„llaniladi(10.4-rasm).
10.4-rasm. O„zi moslanuvchan moslama
To„rtta frezerli kallaklar mavjudligiga sabab, chiziqdagi boshqa operatsiyalar
ishlov berish vaqtidan, ariqchani frezalash vaqti 4 marta ko„pligidir. Bo„ylama
ariqcha frezalangandan so„ng ignalar oynacha tashishga kelib tushadi.
Tilchani qo„yish va mahkamlashdan oldin igna kallagi qator jilolash
operatsiyalariga duchor bo„ladi: jilvirlash va metall cho„tkalar bilan ishlov berish.
Tilchani o„rnatish va maxkamlash operatsiyasida manipuliyator ignani bo„ylama
ariqchasiga tilchali piltani oxirini mailum chuqurlikda o„rnatadi, so„ngra tilcha ikki
tomondan kerlanadi, keyin qator operatsiyalar keladi.
Tilchani qimillatish; tilcha teskari holatini kalibrlash, ilgakni egish, kontur
bo„yicha tilchani jilvirlash (10.2-jadval).
Avtomatik chiziqdan igna termik ishlov berish operatsiyasiga kelib tushadi.
Termik ishlov berilgan ignalar jiloli ishlov beriladi, yuviladi, quritiladi va jilolanadi
va boshqalar. So„ngra prujinali oyoqchani egish avtomatdan o„tib, ignalar texnik
275
nazorat bo„limiga kelib tushadi va u erda ularni tayyorlash sifati yakuniy tekshiriladi.
Avtomat chiziqni unumdorligi minutiga 26-32 ta igna.
| 