Ipak qurtining virus kasalliklari

154 
52-rasm. Beshinchi yoshdagi kasallangan ipak qurtining urug’ 
xaltachalarida poliedrlarning ko’rinishi 
53-rasm. Virus bilan kasallangan qurtning tuxumdonlaridagi poliedrlar: 
1-sog’lom hujayralar; 2-kasallangan hujayralarda yadrolarning 
gipertrofiyalanishi; 3-poliedrlar 
 
Mikroskopda tekshirish natijalarida shu narsa aniqlan-ganki, endigina 
tuxumdan chiqqan qurt sariq kasalligi bilan kasallanib jonlangan kunning ikkinchi 
kuniyoq o’lgan. 
Tut ipak qurtidagi kasalliklarning yuqishi uning yoshiga, xajmiga ham bog’liq 
bo’ladi. Bundan tashqari hayotiy jarayonlarda ovqat sifatining pastligi, namlikning 
yuqori bo’lishi qurt-larni quvvatsizlantirib, kasallikga tez beriluvchan bo’lib 
qoladi. Ipak qurtining sariq kasalligi ko’proq qurtlik davrida uchraydi. Ammo bu 
kasallik qurtning kichik yoshida ham asosan uchinchi yoshda uchrashi mumkin. 
Kasallik qurtning boshqa fazalarida ya’ni g’umbaklik davrida ham 
uchraganligi olimlar tomonidan topilgan. 
Sariq kasalligining inkubasion davri ikki bosqichda bo’ladi. Birinchi bosqich 
virionlarning poliedrdan chiqib hujayraga kirishi bo’lsa, ikkinchi bosqich 

155 
kasallikning klinik belgilarini hosil bo’lishidir. 
Tut ipak qurtini sariq kasalligi asosiy belgilaridan biri kasallangan qurtlar 
bezovtalanib ovqatlanishdan qoladi, qurtlar har tomonga qarab tarqala boshlaydi, 
ko’pincha ular sukchaklardan pastga to’kiladi. Kasallikning belgilari oldin 
sezilmaydi, asta-sekin esa qurtning teri qatlamida kasallik belgilari bilina 
boshlaydi. Sigmentlar orasi shishadi, bamisoli qurt tanasida xalqalarga o’xshash 
belgilar sodir bo’ladi. Bunday alomatlar faqatgina yadro poliedrozi uchun 
xarakterli belgilardan biridir. Kasal qurtlarning terisi taranglashadi, yaltiroq bo’lib 
bamisoli yog’li qog’ozni eslatadi. Oxirgi yoshdagi qurtlar semirganga o’xshash 
tanasi ancha yo’g’onlashadi. Qurtning tanasi kaltalashib sigmentlar oralari 
tekislanib ketadi. Sariq kasalligidan semirgan qurtlar harakatsiz bo’lib, biroz 
g’umbakka ham o’xshab qoladi. Bunday qurtlarning rangi somon rangda yoki oq 
sutsimon rangda bo’ladi. 
Kasal qurtlarning gistologik tuzilishini kuzatilsa gipo-derma hujayralari 
buziladi, ya’ni degenerasiyalanadi. Ekzokutikula qatlami endokutikulaga nisbatan 
yo’g’onlashadi. Sariq kasali bilan kasallangan qurtlar po’st tashlaganda po’sti bilan 
dog’lar ham birgalikda tashlanadi. Kasallangan qurtning terisi juda osongina 
jarohatlanadigan bo’lib qoladi, jarohatlangan yerdan ko’plab loyqa gemolimfa oqib 
chiqadi, quriganda bu gemolimfa oq sutsimon yoki sariq rangda dog’larni hosil 
qiladi. 

Download 11,98 Mb.