258
bo’lib, ularning shaklini hosil qiluvchi qismlar alohida nomlar
bilan ataladi. Ularning ayrimlari quyidagilar.
Dulava – tuxumsimon yoki to’rtburchak shakldagi mis laganlarning
yon tomonga ayrilib yana davom etib pastga qayrilgani. Bu
laganlar ham juda chiroyli qilib ishlangan.
Davlat tassarrufidan chiqarish – davlat mulki hisobidan boshqa
nodavlat mulk shakllarining vujudga keltirilishi.
Elektr zanjirlari – deb, elektr toki hosil qiluvchi va uni olinishini
ta`minlash uchun berk yo`l hosil qiladigan qurilmalar yig`indisiga
aytiladi.
Erkin bolg‘alash – bu ishlovda bolg‘ani pastki qo‘zg‘almas
bo‘yog‘iga qo‘yilgan zagotovka bolg‘a babasining ustki val,
shatun, tishli g‘ildirak kabi buyumlar ishlab chiqariladi.
Hajmiy shtamplash – bu ishlovda zagotovkani maxsus asbob
(shtamp)ning qo‘zg‘almas yarim pallasi o‘yiq bo‘shlig‘iga qo‘yib
qo‘zg‘aluvchi ustki yarimpallasi bilan bosim orqali (bolg‘alarda
yoki presslarda) ishlovga aytiladi. Bu ishlovda bu bo‘shliq
materialning plastik deformatsiyalashi hisobiga to‘ladi. Shtamp
bo‘shlig‘ining shakli va o‘lchamlari olinadigan buyum shakliga va
o‘lchamlariga mos bo‘ladi. Bu ishlovlarda tirsakli vallar, shkivlar,
klapan, bolt kabi xilma-xil buyumlar ishlab chiqariladi.
Ishlab chiqarish usuli – ishlab chiqaruvchi kuchlar va ishlab
chiqarish munosabatlari birligi hamda o’zaro ta’siri.
Ishlab chiqaruvchi kuchlar – ishlab chiqarishning shaxsiy va
moddiy omillari, ya’ni ishchi kuchi bilan ishlab chiqarish vositalari
birligi.
Ishkalak – ishkalak band, mis laganlarni markazi to’rtburchak romlar
chegarasi bilan chegaralangan naqsh kompozisiya. Uning bu
romlari naqshlar bilan to’ldiriladi.
Ijtimoiy –
iqtisodiy munosabatlar – bu kishilar uchun zarur bo’lgan
hayotiy ne’matlarni ishlab chiqarish, taqsimlash, ayirboshlash va
is’temol qilish jarayonida vujudga keladigan munosabatlar.
Ishlab chiqarishning texnologik usuli – mehnat vositalari,
materiallar, texnologiya, energiya axborotlar va ishlab chiqarishni
tashkil etish majmui.
