23
2.2. Transportlovchi vositalarning ishlab chiqarishdagi ahamiyati
Korxonalardagi transportlar xizmat qilish joyiga ko’ra tashqi, ichki
va tsexlararo transportga bo’linadi. Tashqi transport iste’molchilar va
ta’minlovchilar
bilan
aloqa
bog’lashga
xizmat
kiladi.
U
ta’minlovchilardan
korxonaga xom ashyo, ishlab chiqarishga zarur
materiallarni olib kelish bilan birga korxonalardagi omborlardan tayyor
mahsulotlarni iste’molchi-larga yetkazib ham beradi. Tashqi transport
vositasi
sifatida avtotransport, temir yo’l transporti, havo transporti va
ba’zi hollarda suv transportidan ham foydalaniladi.
TSexlararo transport vositalari materiallarni,
yarim fabrikatlarni
tsexlararo tarqatish va ishlab chiqarish jarayonida hosil bo’lgan
chiqindilarni va tayyor mahsulotlarni belgilangan joyga transportirovka
qilishda qo’llaniladi.
Korxona ichida davriy va uzluksiz ishlaydigan transport
vositalaridan foydalaniladi. Davriy ishlaydigan transport vositalariga
avtomobillar, traktorlar kiradi. Uzluksiz transport
vositalariga esa turli
xildagi konveyerlar, yopiq quvurlar, pnevmo- va gidrotransport
vositalari kiradi.
Transport xizmati va transportlovchi mashinalar ko’pchilik
korxonalar faoliyatida asosiy o’rinlardan birini egallaydi.
Tashiladigan
yuklarning katta qismi korxona tashqi transport vositalari, temir yo’l va
avtomobil transporti, turli xil konveyerlar orqali amalga oshiriladi.
Kimyo va qurilish materiallari sanoatida yuqorida aytib o’tilgan
transportlardan tashqari, ichki transport xizmati vositalari,
yopiq
quvurlar – uzoq masofaga quvurlar orqali suyuqlik va gaz uzatadigan
qurilmalar, pnevmotransport (kukunsimon materiallarni qisilgan havo
yordamida transportlovchi qurilma) va gidrotransport (xom ashyo va
materiallarni suyuklik yordamida tashuvchi)
vositalari orqali amalga
oshiriladi.
Korxonalarda texnika va texnologiyaning rivojlanishi va ular ish
faoliyatining takomillashishi natijasida ishlab chiqarish jarayonlarini
kompleks avtomatlashtirish, korxona transport xo’jaliklarini to’xtovsiz
va doimo bir me’yorda ishlab turishi kabi
muhim omillar samarasini
oshiradi.
Hozirgi vaqtda korxonalardagi transport vositalari quyidagi muhim
vazifalarni bajaradi:
1. Asosiy va yordamchi tsex va uchastkalarni moddiy – texnika
manbalari va xom ashyo bilan ta’minlash.
24
2. Yuklarni ortish-tashish va tashish jarayonlarini mexanizatsiya va
avtomatizatsiya yordamida bajarish.
3. Transportlovchi vositalardan unumli foydalanish, transport
xo’jaligida band bo’lgan ishchilarni mashina va jihozlarni unumdorligini
doimo o’stirib borish bilan birga sarf-harajatlarini kamaytirish.
4. Texnologik jarayon va transport xizmati o’rtasidagi o’zaro
aloqani tashkil etish va ta’minlash.
Yuklarni transportirovka qilish yo’nalishiga
qarab transport
vositalari gorizontal, vertikal yo’nalishda harakatlanishi mumkin.
Transport vositalaridan foydalanish, yuk ortish va tushirish ishlari og’ir
va sermehnat jarayonlar guruhini tashkil etib, ularni mexanizatsiyalash
va avtomatlashtirish katta ahamiyatga ega.
Korxona ichki transport
xizmati ishlarini to’g’ri va maqsadga muvofiq tarzda tashkil etish
natijasida mahsulot tannarxi pasayib, korxona texnik-iqtisodiy
ko’rsatgichlari yanada yaxshilanadi.
