Topshiriq.
Mashinaning tezligi V bo’lganda mashina 210 km masofani
qancha vaqtda bosib o’tadi. Mashinaning turli tezliklarida belgilangan masofani
qancha vaqtda bosib o’tishini aniqlang. Berilgan masalani algoritmini tuzing.
Masalani echimi. Fizika fanida tezlikning formulasi V=S/T ga asosan vaqtni
quyidagi formula bilan hisoblaymiz. T=S/V
Berilgan masalani echish algoritmi quyidagicha:
1. Boshlash
2. S=210
3. V tezlik kiritiladi
4. T=S/V hisoblanadi
5. T natija chiqariladi
6. Tamom
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarni ta’lim tizmining ajralmas bir
bo`lagi hisblanaib, talim tizimini, shu bilan birga, jamiyatimizni ham
axborotlashirishda, respublika iqtisodiyotini rivojlanishga va jahon va axborot
tizimida vatanimiz o`zining munosib o`rniga ega bo`lishida muhim ahamiyat kasb
etmoqda.
Fizika ta’limi tizimiga innovatsion pedagogik va axborot
texnologiyalarni uyg‘unlashgan holda qo‘llash orqali ta’lim samaradorligini
yuqori pog‘onalarga ko‘tarishni amalga oshirish mumkin.
2.3. Informatika va axborot texnologiya fanini o‘qitishda matematika
fanidagi misol va masalalarni xisoblash
Matematika fanlarini o
‘
qitishga yangi texnik vositalar, shu jumladan,
kompyuter va boshqa axborot texnologiyalarining jadal kirib kelayotgan hozirgi
davrida fanlararo uzviylikni ta’minlash maqsadida informatika fani yutuqlaridan
foydalanish dolzarb masalalardan biridir.
Kompyuter texnikalarini ta’lim muassasalariga tatbiq etish, o‘qitish
jarayonini optimallashtirishga keng yo
‘
l ochib beradi.
Keyingi o‘n yillikda matematika fanini o‘qitishda kompyuterlardan
foydalanish bir necha asosiy yo‘nalishlarda olib borildi. Bularga kompyuter
yordamida bilimni baholash, turli tipdagi o‘rgatuvchi dasturlarni ishlab chiqish va
rivojlantirish, bilishga oid matematikaviy o‘yinlarni ishlab chiqish va boshqalar
kiradi.
Matematika o‘qitishda kompyuterlarni qulayligining yana bir yo‘nalishi
ayrim o‘quv holatlarini modellashtirishdir. Modellashtirilgan dasturlardan
foydalanishning maqsadi, o‘qitishning boshqa usullari qo‘llanganda tasavvur
qilish, ko‘z oldiga keltirilishi qiyin bo‘lgan materiallarni tushunarli bo‘lishini
ta’minlashdan iborat. Modellashtirish yordamida o‘quvchilarga ma’lumotlarni
grafik rejimda kompyuter multimediasi ko‘rinishida taqdim qilish mumkin. Shu
boisdan ular matematikani chuqur o‘rganish va o‘quv jarayonida sezilarli darajada
mustaqillik namoyon etishga moyil bo‘ladilar.
Ko‘p holatlarda vujudga keladigan matematik muammoni tez va berilgan
aniqlikda hal etish uchun professional matematikdan o‘z kasbi bilan bir vaqtda
ma`lum bir algoritmik til va dasturlashni bilishi talab qilinadi. Shu maqsadda XX
asrning 90-yillarida matematiklar uchun ancha qulayliklarga ega bo‘lgan
matematik sistemalar yaratilgan. Bu maxsus sistemalar yordamida turli sonli va
analitik matematik hisoblarni, oddiy arifmetik hisoblashlardan boshlab, to xususiy
hosilali differensial tenglamalarni yechishdan tashqari grafiklarni yasashni ham
amalga oshirish mumkin.
Axborotlarni ifodalash va uzatishga bo‘lgan ehtiyoj so‘z, yozuv, tasviriy
san’atda, kitob chop etish, pochta aloqasi, telegraf, telefon, radio, oynai jahon va
ishlab chiqarishning boshqa jabhalarini boshqarishning barchasi kompyuter
texnologiyalari yordamida osongina hal qilinmoqda.
Buning siri shundaki, axborotning katta qismi, shu paytgacha asosan,
qog‘ozlarda, magnit tasmalarida, ya’ni EHM dan tashqarida saqlanmasdan, matn,
chizmalar, sur’atlar, tovushlarning barchasini axborot shaklida EHM larda saqlash,
qayta ishlash va uzatish usullarini ishlab chiqilganligidadir.
Kompyuter texnologiyasida matnlar, tasvirlar, ovozlar, shakllar va shunga
o‘xshash boshqa ishlarni amalga oshirish imkoniyatlari maxsus dasturlash
yordamida juda yengil va tezkorlik bilan hal etilmoqda. Shuning uchun
matematika, fizika, kimyo, biologiya va boshqa fanlarni o‘qitishda kompyuter
texnologiyasidan foydalanish ijobiy natijalarni olib kelmoqda.
Haqiqatdan, o‘qituvchi Windows operatsion tizimi bilan ishlatiladigan
Word matn muharriri, Power Point, Excel va boshqa maxsus amaliy dasturlar,
Multimedia vositalari yordamida yengilgina o‘z darsini kompyuter
texnologiyasidan foydalanib tashkil etishi mumkin.
Buning natijasida o‘quvchilarda fanga bo‘lgan qiziqish ortadi, o‘tilgan
mavzuni tushinish, kerakli tushunchani anglash va o‘zlashtirish jarayoni tez
kechadi.
Elektron jadvallar asosan iqtisodiy masalalarni yechishga mo‘ljallangan
bo‘lsada, uning tarkibiga kiruvchi vositalar boshqa sohaga tegishli masalalarni
yechishga ham, masalan, formulalar bo‘yicha hisoblash ishlarini olib borish, grafik
va diagrammalar qurishga katta yordam beradi.
Elektron jadval yordamida berilgan algoritm asosida masalalarni hal etish,
jadvaldagi qiymatlar bo‘yicha turli shakllar yasash va bosmaga chiqarish ishlarini
bajarish mumkin.
Exceldagi avtomatik to‘ldirish imkoniyatidan foydalanib sonli qiymatlarni
va matn elementlarini kiritishni osonlashtirish mumkin. Bu imkoniyat ayniqsa
funksiya qiymatlarini jadvallashtirishda katta yordam beradi.
Funksiya qiymatlarini ma’lum qadam bilan hisoblash matematikaning juda
ko‘p bo‘limlarida uchraydi. Ayni shu imkoniyatlardan foydalanib matematika
fakultetidagi talabalar funksiyalarning grafiklarini hosil qilishlari va shu tariqa
ayrim murakkabroq funksiyalarning xossalarini ekranda aniq ko‘rishlari mumkin.
Exceldagi funksiya ustasi funksiya va uning argumentlarini yarim avtomatik
tartibda kiritishga yordam beradi. Funksiyalar ustasini qo‘llash funksiyaning
yozilishi va uning hamma argumentlarini sintaktik to‘g‘ri tartibda kiritilishini
ta’minlaydi. Bu esa o‘z navbatida talabalarning funksiyalarning xossalarini
qiynalmay va tezda o‘rganishlariga juda katta yordam beradi.
Ma’lumotlarni diagrammalar shaklida namoyish etish, bajarilayotgan ishni
tez tushunishga va uni tez hal etishga yordam beradi. Jumladan, diagrammalar juda
katta hajmdagi sonlarni ko‘rgazmali tasvirlash va ular orasidagi aloqadorlikni
aniqlashda juda foydalidir.
Informatika va axborot texnologiyalari fanini o’qitishda matematika, fizika,
tarix fanlari bilan fanlararo integratsilarni joriy etishda innovatsion yondashuvlarni
ko’rishimiz mumkin.
Informatika va axborot texnologiyalari fanini o’qitishda matematika fani
bilan fanlararo integratsiyalarni quyidagi mavzularda joriy etish mumkin.
7-sinfda Sanoq sistemalari mavzusini, 9-sinfda “Algoritmlash asoslari,
dasturlash asoslari, elektron jadvallar mavzularini o’qitishda matematika fani
bilan fanlararo integratsiyalarni qo’llash mumkin.
Jumladan: Sanoq sistemalari mavzusi bo’yicha quyidagi topshiriqlarni
berish orqali:
| 