68
Makrotahlil (makroanaliz) usuli bilan makrostruktura, ya‘ni
oddiy
ko‗z bilan yoki lupa yordamida ko‗rinadigan struktura o‗rganiladi.
Bunday yirik nuqsonlar, ya‘ni darzlar, cho‗kish chuqurchalari, gaz
pufakchalari va boshqalar, shuningdek
aralashmalarning metallda
notekis
taqsimlanganligi
aniqlanadi.
Makrostruktura
yordamida
metallning singan joyi makroshlifi bo‗yicha o‗rganiladi. Makroshlif
metall va qotishma namunasi bo‗lib, uning bir tomoni jilvirlangan,
yaxshilab yog‗dan tozalangan, mahsus reaktivlar ta‘sir ettirilgan bo‗ladi
va 5-10 marta kattalashtiriladigan lupa ostida yoki MBS-2 mikroskopda
kuzatiladi.
Metall va uning qotishmalaridan mikrotahlil uchun makroshliflar
tayyorlash texnologiyasi quyidagicha: Mikroshlif
stanokda yoki metall
qirqish arrasida kesib olinadi. Shlif tayyorlashda quyidagi o‗lchamlar
tavsiya etiladi, (agar namuna silindrik bo‗lsa) 12 mm yoki 12x12 mm.
Namunaning balandligi 10 – 15 mm. Kesib olingan namuna abraziv
charxda tozalanadi. Namunani tozalaganda o‗ta qizishi mumkin emas.
Tekislangan namuna jilvirlash qog‗ozi yordamida silliqlanadi, bunda
jilvirlash qog‗ozining 12-3 markasidan (uning donadorligi 125-20 mkm)
uning M40-M4 markasigacha (donadorligi 28-35 mkm)
namuna
yuzasida chiziqlar yo‗qolguncha tozalanadi. Jilvirlash qog‗ozi silliqlash
uchun to‗g‗ri tekislikka yotqiziladi. Eng kichik donali qog‗ozda
jilvirlangandan keyin namuna yuvilib, uning yuzasidagi qolgan
chiziqlarni yo‗qotish uchun yaltiratiladi. Namunaning yuzi aylanma
harakat qiladigan ustiga na‘mat yoki fetro
tortilgan disk yordamida
yaltiratiladi. Yaltirash davomida diskka xrom oksidining suvdagi
aralashmasi sepilib turiladi, alyuminiy oksidi mayda donali kukun
ko‗rinishda suritiladi. Reaktiv eritmasi ta‘sir
ettirilmagan mikroshlifni
yaltiratishdan keyin mikroskopda qaralsa, oq tekislikda ayrim qora
dog‗lar kulrang nuqtalar va chiziqlar ko‗rinadi. Bu dog‗ va chiziqlar turli
xildagi metall bo‗lmagan qo‗shimchalar (oksidlar, sulfatlar, grafitlar va
shlaklar) va yaltiratish davomida yo‗qolmagan notekisliklardir.
Metallning mikrostrukturasining ko‗rinishi
uchun namunaga
raektiv-lar ta‘sir ettiriladi. Reaktiv ta‘sir ettirishdan oldin namunaning
yuzasi spirt bilan yuviladi, keyin mikrostrukturaning ko‗rinishi uchun
kerak
bo‗lgan
vaqtda
raektivga
tushiriladi.
Temir-uglerodli
qotishmalarni reaktiv ta‘sir ettirish uchun ko‗pincha
azot kislotasining
etil spirtdagi 4-5 foizli eritmasidan foydalaniladi.
MIM-8 metallografik mikroskopini tuzilishi va ishlashi bilan
tanishiladi.
