70
8 - LABORATORIYA ISHI
METALL VA QOTISHMALARNI
MAKROSTRUKTURASINI O„RGANISH
Laboratoriya ishni o„tishdan maqsad: Metall va uning
qotishmalarini makrostrukturasini o‗rganish.
Laboratoriya ishini mazmuni: Metall va qotishmalarning
tuzilishini
makro va mikrotahlil, rentgen, shuningdek defektoskopiya
(rentgen, magnit, ultratovush va boshqa) usullari bilan tadqiqot qilinadi.
Makrotahlil (makroanaliz)
usuli bilan makrostruktura, ya‘ni oddiy
ko‗z bilan yoki lupa yordamida ko‗rinadigan struktura o‗rganiladi.
Bunday
yirik nuqsonlar, ya‘ni darzlar, cho‗kish chuqurchalari, gaz
pufakchalari
va boshqalar, shuningdek aralashmalarning metallda
notekis
taqsimlanganligi
aniqlanadi.
Makrostruktura
yordamida
metallning singan joyi makroshlifi bo‗yicha o‗rganiladi. Makroshlif
metall va qotishma namunasi bo‗lib,
uning bir tomoni jilvirlangan,
yaxshilab yog‗dan tozalangan, maxsus reaktivlar ta‘sir ettirilgan bo‗ladi
va 5-10 marta kattalashtiriladigan lupa ostida kuzatiladi.
Metall va uning qotishmalaridan makrotahlil uchun makroshliflar
tayyorlash texnologiyasi quyidagicha: temir
qirqish arrasi yoki stanok
yordamida tekshirilayotgan namuna ikkiga bo‗linadi. Agarda makroshlif
detalning ko‗ngdalang kesim yuzasidan tayyorlanayotgan bo‗lsa, unda u
templet deb ataladi. Namuna stanokda egov yoki abraziv charx
yordamida
tozalanadi, keyin metallografik jilvirlash qog‗ozlarida
silliqlanadi, bunda metallografik jilvirlash qog‗ozlarda silliqlanadi,
keyin metallografik jilvirlash qog‗ozlarining
katta raqamlaridan kichik
raqamlariga o‗tiladi. Bir raqam qog‗ozdan boshqasidan o‗tilganda shlif
90
0
С ga buriladi. Shliflar yuzasidan chiziqlar yo‗qolmaguncha bir
yo‗nalishda silliqlanadi. Makrostrukturaning ko‗rinishi uchun shliflarga
turli reaktivlar ta‘sir ettiririladi. Turli reaktiv eritmalar ta‘sirida
makroshliflar yuzasida ichki tuzilishning ko‗rinishi hosil bo‗ladi.
Lupa yoki MIM-3, MBS-2 mikroskopida metall va qotishmalarning
makrostrukturasi o‗rganiladi.
