62
5
.1
-
jad
v
al
Sinashni o„tkazish tartibi:
1. Sinaladigan namunani asbobning ish stoli 6 ga siljimaydigan qilib
quyiladi.
2. Tanlangan sharcha va zarur yuklamani beruvchi toshlar 12 ilgak
11 ga osiladi.
3. Maxovik 10 ni soat mili tomon
aylantirib namunani sharcha
tomon to chexol 4 ga tiralguncha ko‗taramiz (Bunda sharcha markazi
namuna chekkasidan kamida 2,5
h ga, izlar markazlar oralig‗i esa 4
h
dan kichik bo‗lmasligi lozim).
63
4. Tugmacha 7 bosiladi, bunda namunaga yuklama qo‗yilishi bilan
nazorat lampochkasi 25 yonadi. Namunani yuklama ostida tutish vaqti
o‗tishi bilanok, yuklama avtomatik olinadi. Bunda lampochka 25
o‗chadi (qora metallarni sinashda namunani yuklama ostida 10—15
sekund, rangli metallarni sinashda esa 10—180 sekund saqlanadi). Agar
namunani yuklama ostida tutish vaqtiga asbobni rostlash zarur bo‗lsa,
staninasiga o‗rnatilgan rostlash mexanizm kosachasi 8 ni tegishli shkala
chizig‗iga o‗tkazib maxkamlanadi.
5. Maxavichok 8 ni soat miliga
teskari tomonga aylantirib, stolni
pastga tushirgach,
undan namunani olib, stolga ko‗yib, lupa yordamida
sharcha qoldirgan iz diametrini bir-biriga tik yo‗nalishda o‗lchab,
o‗rtacha qiymati olinadi. Bunda diametri 10 va 5 mm bo‗lgan
sharchalarning namunada qoldirgan izlari diametrini 0,05 mm aniqlikda,
qolganlarni 0,01 mm aniqlikda o‗lchanadi. Iz diametri (
d) sharcha
diametri (
D) ga tubandagi qiymatlari oralig‗iga tushishi kerak.
D
d
D
6
,
0
25
,
0
aks holda namunaning boshqa joyini takror o‗lchash lozim.
Materiallarning Brinell bo‗yicha qattiqligi
tubandagi formula bilan
ifodalanadi:
)
/
.
(
2
мм
к
кг
МПа
F
P
HB
e
Bu yerda
R — sharchaga qo‗yilgan yuklama
N (kg.k);
F
e
—
sharchaning namuna sirtida qoldirgan segment izining yuzi, mm
2
.
Geometriyadan ma‘lumki, shar segment
izining yuzi tubandagicha
aniqlanadi:
h
D
F
c
2
мм
(1)
Bu yerda
π —aniq son bo‗lib, u 3,14 ga teng;
D — sharcha diametri,
mm;
h — sharchaning namunaga botgan chuqurligi, mm.
h ni aniq
o‗lchash qiyinroqligi sababli sharcha izi diametri ulchanadi. Ma‘lumki,
sharchaning namunaga botgan
64
chuqurligi
2
2
2
d
D
D
h
mm ga teng bo‗lgani uchun formula (1) dagi
o‘rniga uning qiymatini qo‗ysak, unda sharchaning segment izi yuzini
tubandagicha ifodalash mumkin.
