Turbogeneratorlarning vodorod bilan bilvosita sovitish

25 
Generatorga kirayotgan vodorodning havo bilan aralashmasi (4,1 % 
dan to 74 % gacha, moy bug‘i ham qo‘shilganda 3,3 % dan to 81,5 % 
gacha) portlash xavfi bo‘lgan aralashma hosil qiladi, shuning uchun 
vodorod bilan sovitiladigan mashinalarda stator korpusining gaz 
o‘tkazmasligining orttirish uchun, valni moyli tig‘izlagichlar bilan, stator 
va rotorning chulg‘amiga tok o‘tkazuvchilarni zichlab, gaz, sovituvchining 
qopqog‘ini zichlab, lyuklarni, yon tomondagi olinuvchi to‘siqlarning zich 
yopilishi kerak. Gazning tashqariga chiqishining ishonchli to‘suvchi moyli 
zichlagich bilan generator valining tig‘izlash ancha murakkab ish. 
Vodorodning ortiqcha bosimi ancha yuqori bo‘lsa, generatorning sovishi 
shuncha samarali va demak generatorning aynan bir xil o‘lchamlarida 
uning nominal quvvatini oshirish mumkin. Biroq ortiqcha bosim 0,4-0,6 
MPa dan ko‘p bo‘lsa, generatorning quvvatini oshirishdan kelib 
chiqadigan texnik qiynchiliklarning (tig‘izlagichlar bilan chulg‘am 
izolyatsiyasi ishi murakkablashadi) yengish uchun sarflanadigan mablag‘ni 
oqlamaydi. Shuning uchun hozirgi generatorlarda vodorod bosimi 0,6 MPa 
dan yuqori bo‘lmaydi. 
Vodorod bilan bilvosita sovitiluvchi generatorlar, zaruriyat tug‘ilsa, 
havo bilan sovitilishi ham mumkin, lekin ularning quvvati tegishlicha 
kamayadi. 
Generator korpusining vodorod bilan to‘ldirishda qaldiroq aralashma 
hosil bo‘lishining oldini olish uchun havo avval inert gaz (odatda karbonat 
angidrid) bilan siqib chiqariladi. 
Vodorodning foiz miqdori ruxsat etilganidan kamayganda uning 
tozaligining tiklash generatordan ifloslangan vodorod chiqarish va toza 
vodorod qo‘shish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Bu jarayonning 
shamollatib tozalash (produvka) deb ataladi. 
Generatordagi vodorodning quritish maqsadida xlorli kalsiy yoki 
silikagel bilan to‘ldiriladigan quritgich ko‘zda tutilgan. Suyuqlik 
borligining ko‘rsatuvchi ko‘rsatkich generatorning korpusida suv yoki 
moy paydo bo‘lishi to‘g‘risida signal berish uchun xizmat qiladi. 
Turbogeneratorlarning vodorod bilan bevosita sovitish. Chulg‘am 
o‘tkazgichlarining bo‘sh joylari ichiga yuborilib bevosita (ichki) sovitish 
vodorod bilan bilvosita sovitishga nisbatan yana ham katta samara beradi. 
Bu turdagi generatorlarda stator chulg‘ami ham bevosita sovitiladigan 
qilingan. 
Har ikkala turdagi generatorlarning korpusidagi vodorod bosimi 0,2-
0,4 MPa oralig‘ida tutiladi. 

26 
Vodorod bilan bevosita sovitiluvchi generatorlar havo bilan 
sovitilganda ishlay olmaydi, chunki vodorod bilan jadal sovitishga 
hisoblangan chulg‘am havo bilan sovitib ishlatilsa o‘ta qiziydi va tez 
ishdan chiqadi. Shuning uchun, agarda generatorda vodorodning 
tashqariga chiqishi sodir bo‘lib, vodorod bosimi tez va katta miqdorda 
kamayishi kuzatilsa bevosita sovitiluvchi generator yuklamasi tezda 
kamaytirilishi va tarmoqdan uzilishi kerak. Uzilgan generator gaz 
yo‘qolishi bartaraf etilib, uni vodorodga o‘tkazilgandan so‘ng (agar gaz 
yo‘qotilishi havo yordamida qidirilgan bo‘lsa) tarmoqqa ulanadi. 

Download 1,76 Mb.