O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti elektr stansiyalari va

64 
13-MA’RUZA. 
VENTILLI RAZRYADNIKLARNI ISHLATISH VA ULARGA 
BO‘LGAN TALABLAR 
 
Reja: 
1. Ventilli razryadniklar haqida umumiy ma’lumotlar. 
2. Ventilli razryadniklarni ishlatishdagi nazorat. 
3. Ventilli razryadniklarni sinash. 
 
Ventil razryadniklar Stansiya va podstansiyalarning jihozlarini o‘ta 
kuchlanishlardan himoyalash ventil razryadniklar yordamida amalga 
oshiriladi. Razryadniklarning seriyalari va tiplari tarmoqning nominal 
kuchlanishi, razryadnikning vazifasi va himoyalanuvchi jihozning turiga 
bog‘liq holda tanlanadi. 3-10 kV kuchlanishli aylanib ishlovchi 
mashinalarning izolyatsiyasining himoyalash uchun RVM va RVVM 
seriyasidagi razryadniklar qo‘llaniladi. 3-10 kV kuchlanishli TQ larda 
o‘rnatilgan jihozlarning izolyatsiyasi RVP, 15-220 kV kuchlanishli TQ 
lardagi esa, RVMK seriyasidagi razryadniklar yordamida himoyalanadi. 
Ventil razryadniklar imkoni boricha eng muhim va izolyatsiya darajasi 
eng past bo‘lgan (aylanib ishlovchi mashinalar, transformatorlar) jihozga 
yaqin o‘rnatiladi. Barcha kuchlanishdagi razryadniklar, qoidaga ko‘ra, yil 
davomida ulangan holatda bo‘ladi. Ularning uzish faqat ta’mirlash va 
sinash vaqtidagina amalga oshiriladi. 
Ishlatishdagi nazorat Tok va kuchlanish o‘lchov transformatorlari, 
aloqa kondensatorlari (himoya, telemexanika va aloqa ehtiyojlari uchun)
va ventil razryadniklarning ishlatish davriy ko‘riklar, joriy ta’mir va 
sinovlarning o‘tkazishdan iborat. Ko‘rik qolgan barcha jihozlarning 
ko‘rigi bilan bir vaqtda amalga oshiriladi. Ko‘rik paytida moy to‘ldirilgan 
apparatlarda 
payvandlangan 
shovlar 
va 
tiqinlar 
oqmayotganligi, 
ko‘rsatkich bo‘yicha moyning sathi, izolyatsiyaning holati va 
ifloslanganlik darajasi, baklarning ichida razryadlanish va titrashlarning 
yo‘qligiga e’tibor qaratiladi. Izolyatorlar va chinni qobiqlar, xususan, 
flanetslarning mahkamlangan joylarida, yoriqlar bo‘lmasligi shart. 
Yoriqlar tashqi havoning harorati o‘zgarganda turli materiallardan 
tayyorlangan detallarning o‘zaro tutashgan joylarida yuzaga keluvchi 
mexanik kuchlanishlar natijasida eng ko‘p hosil bo‘ladi. Sementli 
shovlarda paydo bo‘luvchi yoriqlar moy bilan bo‘yaladi. Sementli 
qatlamning teshiklari va yoriqlariga suvning kirishi va uning muzlashi 
qo‘shimcha mexanik kuchlanishlarning paydo bo‘lishiga olib keladi. 

65 
Bunday holatni sementli shovlarning zichlashtirish va ularning tashqi 
namlikka chidamlilik qobiqlari surunkali tarzda qayta tiklab turish orqali 
bartaraf etish mumkin. Chinnida yoriq aniqlanganda apparat uzilishi va har 
tomonlama ko‘rikdan va sinovdan o‘tkazilishi shart. Izolyatorlarning 
sirtida temir aralashgan oqim izlarining hosil bo‘lishining oldini olish 
uchun metall detallardagi zanglar o‘z vaqtida olib tashlanishi va ular 
diqqat bilan bo‘yalishi lozim.
Ventil razryadniklarning tashqi ko‘rigini har bir chaqmoqdan va 
izolyatsiyalangan neytralli yoki sig‘im toki kompensatsiyalanuvchi 
tarmoqlarda bir fazali yerga tutatashishlardan so‘ng amalga oshirish 
maqsadga muvofiqdir. Ko‘rik paytida ishlash registrlarining ko‘rsatishlari 
olinadi.
Sinovlar Apparatlarning elektr tavsiflari va ishlash qobiliyatini 
yomonlashtiruvchi tashqi ko‘rikda aniqlanmagan defektlari profilaktik 
sinovlar yordamida aniqlanadi. O‘lchov transformatorlari, aloqa 
kondensatorlari va ventil razryadniklarning sinovi uch yilda bir marta 
o‘tkaziladi.
Tok va kuchlanish o‘lchov transformatorlarining sinash hajmiga 
quyidagilar kiradi: 
chulg‘amlar izolyatsiyalarining qarshiliklarining 1000 yoki 2500 V ga 
mo‘ljallangan megommetr yordamida o‘lchash. Birlamchi chulg‘am 
izolyatsiyasi qarshiligining qiymati me’yorlanmaydi; ikkilamchi chulg‘am 
izolyatsiyasining qarshiligining qiymati 1 MOm dan kam bo‘lmasligi 
shart; 
dielektrik isroflar burchagining tangensini o‘lchash. O‘lchash 35 kV 
va undan yuqori kuchlanish transformatorlarida МД-16 tipidagi 
o‘zgaruvchan tok ko‘prigi yordamida amalga oshiriladi; 
birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlarning (ularga ulangan zanjirlar 
bilan) izolyatsiyalarining sanoat chastotasidagi oshirilgan kuchlanishda 
sinash; 
transformator moyining sinash (35 kV va undan yuqori kuchlanish 
transformatorlarida amalga oshiriladi). 
Sig‘imli bo‘lgichlarning sinash transformator qurilmalarining 
yuqorida ko‘rsatilgan hajmda sinash va kondensatorlarning sinashdan 
jamlanadi. Aloqa kondensatorlari va kuchlanish bo‘lgichlarida 
izolyatsiyaning qarshiligi, barcha elementlarning elektr sig‘imi va 
dielektrik isroflar burchagi o‘lchanadi. Bo‘lgich va aloqa kondensatorlari 
ishlatish sharoitlarida oshirilgan kuchlanishda sinalmaydi. 

66 
13.1-rasm. Ventili razryadnikning tashqi ko‘rinishi. 
Ventil razryadniklarning sinash quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
razryadnik elementlarining qarshiligini o‘lchash; shuntlovchi rezistorli 
razryadniklar elementlarining o‘tkazuvchanlik toklarini yoki shuntlovchi 
rezistorsiz razryadniklarning daydi toklarini o‘lchash; shuntlovchi 
rezistorsiz razryadniklarning (РВП, РС-10 seriyalari) sanoat chastotasidagi 
teshuvchi kuchlanishini o‘lchash. 

Download 1,76 Mb.