Havoli uzgichlarni ishlatish
Energetika tizimlarida havo to‘ldirilgan bo‘lgichga ega bo‘lgan havoli
uzgichlar keng tarqalgan (14.4- rsam). Uzgich ketma-ket ulangan ikkita
kontakt tizimiga ega. Birinchisi – yoy so‘ndiruvchi kameralarning kontakt
tizimi bo‘lib, uning kontaktlari uzgichning yoy so‘ndirish uchun lozim
bo‘lgan masofaga ajralishiga sarflanuvchi qisqa vaqt davomida ajraladi.
71
Ikkinchi tizim – bo‘lgichlarning kontakt tizimi bo‘lib, ular uzgichning
uzilgan holatida ishonchli izolyatsion oraliq hosil qiladi.
Havoli uzgich bilan amallar ulash elektromagniti zanjirining ulash
yoki siqilgan havo klapaning tizimiga ta’sir etuvchi zanjirning uzish orqali
amalga oshiriladi. 110 kV va undan yuqori kuchlanishda har bir qutbning
ulash va uzish klapanlari bloki, boshqarish elektromagnitlari, yuritmali
signallash-bloklash kontaktori SKB, qutb holatining ko‘rsatuvchi signal
lampasi, elektr kontaktli manometr, qutblarning yig‘malari, tutashtiruvchi
quvurlar, elektr issitkichlar va sh.k.lar jamlangan alohida boshqarish
shkafiga ega bo‘lgan mustaqil uzgichni ifodalaydi.
Tashqi tomondan ko‘rikdan o‘tkazishda havoli uzgichning umumiy
holati, so‘ndiruvchi kameralarning izolyatorlari, bo‘lgichlar, shuntlovchi
qarshiliklar va sig‘imli kuchlanish bo‘lgichlari, tayanch kolonkalari va
izolyatsiyalovchi
tortmalarning
butunligi
hamda
izolyatorlarning
sirtlarining ifloslanmaganligiga e’tibor qaratiladi. Taqsimlovchi shkafda
o‘rnatilgan manometrlar bo‘yicha uzgichning rezervuarlaridagi havoning
bosimlari va uning ventilyatsiyaga kirib kelishi tekshiriladi. AQU bilan
ishlovchi uzgichlarda bosim 1,9- 2,1 MPa (optimal bosim 2,0 MPa), AQU
siz uzgichlarda esa 1,6-2,1 MPa oralig‘ida bo‘lishi shart. Havoning bosimi
ko‘rsatilgan qiymatlardan kichik bo‘lgan uzgich ishga tushrilmasligi shart.
Ushbu maqsadda boshqarish sxemasi amallarning bajarishga to‘sqinlik
qiluvchi blokirovka ko‘zda tutilgan. Bosim 1,6 MPa dan kichik bo‘lganda
manometrlardan biri ulash va uzish zanjirlarini ochadi, boshqasi esa,
bosim 1,9 dan kichik bo‘lganda AQU zanjirining uzishga almashlab
ulaydi. Uzgich izolyatorlarining ichki bo‘shliqlarining quruq havo bilan
uzluksiz ventilyatsiyalash katta ahamiyatga ega. Bunday
72
14.4- rasm. Havo to‘ldirilgan bo‘lgichli VVN-330-15 havoli uzgichi:
1- bo‘lgich; 2- sig‘imli kuchlanish bo‘lgich; 3- bo‘lgichning tayanch
izolyatorlari; 4- tortuvchi izolyatorlar; 5- bo‘lgichning purkash klapani;
6- uzgichning asosi – ikkita siqilgan havo rezervuarlari; 7- boshqarish
shkafi; 8- yoy so‘ndiruvchi kameralarning purkash klapani;
9- so‘ndiruvchi kameralarning tayanch izolyatorlari; 10- yoy
so‘ndiruvchi kameralar; 11- shuntlovchi qarshiliklar; 12- yoy so‘ndiruvchi
kameralarni bo‘lgich bilan bog‘lovchi quvur shinalar
73
ventilyasiya suv bug‘larining izolyatorlarning
ichida kondensat-
siyalanishini bartaraf etadi. Ventilyatsiyaga havoning kirib kelishining
nazorati havo harakatining ko‘rinish imkonini yaratuvchi (ichida
alyuminiy sharcha joylashgan shisha trubka) ko‘rsatkich bo‘yicha olib
boriladi. Sharcha havo torlarining bosimi ta’sirida ko‘rsatkichda
belgilangan chiziqlar orasida joylashishi shart. Havo sarfining rostlash
reduktorli klapanning yuqori qismida joylashgan vint 10 (14.5- rasm)
yordamida amalga oshiriladi.
14.5- rasm. Havoli uzgichning taqsimlovchi shkafi: 1- magistraldan
havoning berilishi; 2- havoning kirish joyidagi ventil; 3- filtr; 4- to‘kuvchi
klapan; 5- teskari klapan; 6- zgichning qutblariga havoning berilishi; 7-
bachok; 8- manometrlarning ventili; 9- reduktorli klapan; 10- rochstlovchi
vint; 11- ventilyatsiyaga havoning kirishi; 12- tugmali qurilma (uzishga);
13- mahalliy pnevmatik uzish quvurchasi; 14- elektr kontaktli manometrlar
Uzgichning ulangan yoki uzilgan holati haqida signallovchi qurilmalar
ko‘rsatishlarining sozligi va to‘g‘riligi nazorat qilinadi.
So‘ndiruvchi
kameralarning
chiqish
yo‘liga
ega
bo‘lgan
qoplamalarining qopqog‘i ishonchli yopilganligiga e’tibor beriladi.
Noqulay meteorologik sharoitlarda ochiq qoplamalar orqali kameraga qor
kirishi mumkin. Uning yig‘ilib qolishi tayanch izolyatsiyaning
teshilishiga, kontaktlarning muzlashiga va kameraning ishlamay qolishiga
olib keladi.
74
Tashqi ko‘rikdan o‘tkazishda ko‘zda so‘ndiruvchi kameralarning
tutashtiruvchi izolyatorlarining rezina tiqinlar, bo‘lgichlar va ularning
tutashtiruvchi kolonkalari tekshiriladi. Bosilib qolgan va shikastlangan
zichlagichga ega bo‘lgan uzgichlarda amallar bajarishga ruxsat etilmaydi.
Shinalarning kontaktli tutashmalari va apparat qisqichlarining qizishi
nazorat qilinadi.
Havoli uzgichlarni ishlatish jarayonida qator tadbirlar o‘tkaziladi: har
oyda 1-2 marta rezervuardan u yerda yig‘ilib qolgan kondensat olib
tashlanadi; yomg‘ir yog‘ish davrida ventilyasiyaga havoning berilishi
oshiriladi; atrofning harorati -5
0
C dan pastga tushganda qutblarning
boshqarish va taqsimlash shkaflarida elektr isitish ishga tushiriladi.
Uzgichning ishga yaroqliligi 2,0-1,6 MPa bosimda ulash va uzishga
ishlatib ko‘rish orqali (har yili kamida 2 marta) tekshiriladi.
14.6- rasm. Havoli uzgichlarning tashqi ko‘rinishi
Uzgichlarning rezervuarlariga mexanik aralashmalardan tozalangan
havo kiritilishi shart. Havoning asosiy tozalash va uning quritish havoning
tayyorlovchi kompressor qurilmalarida amalga oshiriladi. Uzgichlarning
taqsimlovchi shkaflarida havoni qo‘shimcha tozalash uchun kigiz-junli
filtrlar o‘rnatilgan. Surunkali tartibda, havoning ifloslanganligiga bog‘liq
holda, ularda filtrlovchi patronlar almashtirib turilishi lozim.
Chinni va metall detallarning a’zodosh bo‘lish ishonchliligi salmoqli
darajada rezina tiqinlarning sifati va izolyatorlarning chiqishi bo‘yicha
75
boltlar tortilganda kuchlarning bir tekis taqsimlanganligiga bog‘liqdir.
Havoli
uzgichlarning
ishlashida
izolyatorlarning
mahkamlovchi
gaykalarning kuchsiz va kuchli tortilganligi ham xavfli hisoblanadi.
Qo‘llaniluvchi rezina zichlagichlar yetarlicha elastiklikka ega emas va vaqt
o‘tishi bilan uning qoldik deformatsiyasi oshib boradi. Shu sababli
uzgichlarning shikastlanishlarining oldini olish yiliga ikki marta (bahorda
va kuzda) tekshiruv va zichlashtirish talab etiluvchi barcha boltlarning
tortilishi amalga oshiriladi.
| 