17
portlash strukturasini batafsil o‘rganish uchun zarur. Videokameralardan
farqli o‘laroq sekundiga millionlab kadrlar chastotasida suratga oladigan
kinokameralar ham mavjud bo‘lib, barabanning ichki yuzasi aylanadigan,
tasvir prizma yordamida skanerlanadi hamda suratga olish juda qisqa vaqt
davomida amalga oshiriladi.
Qatorora skanerlash (razvertka).
Videomaterial
kadrlarini bos -
qichma-bosqich qatorlarda skanerlash (yoyish yoki o‘qish) mum-
kin. Amaliyotda progresiv (progresive – qatorlab) yoki juft va toq
qatorlarga bo‘lish usullari qo‘llaniladi. Bu qatorora –
interlace usuli
deyiladi. Progressiv skanerlashda tasvirning barcha gorizontal chiziqlari
(qatorlari) navbatma-nav bat ko‘rsatiladi. Qatorora skanerlashda
hamma juft va keyin barcha toq chiziqlar(qatorlar)
navbatma-navbat
ko‘rsatiladi (ular birgalikda kadr maydonini yoki yarim kadrni hosil
qiladi). Qatorora skanerlash ko‘pincha ingliz adabiyotida interleys yoki
interlacing deb nomlanadi.
Qatorora yoyish katod nurli kineskoplarda tasvirlarni ko‘rsatish uchun
ixtiro qilingan. Uning maqsadi kineskopning (monitorning) miltillovchi
chastotasini inson ko‘ziga ko‘rinmas darajaga ko‘tarishdir. Xuddi shunday,
kinoproyektorlarda ham ikkita qanotli to‘xtatuvchi(obturator) ishlatilgan,
bu filmning har kadrini ikki marta ko‘satib, miltillash chastotasini 24 dan
48 Hz gacha oshiradi. Interleys skanerlash bugungi kunda ham tasvirni
yaxshi, sifatli uza tishga imkon bermaydigan “tor” kanallar orqali videoni
uzatish uchun ishlatiladi. PAL, SECAM (50 maydon/soniyada) va NTSC
(60 maydon/ soniyada) o‘zaro bog‘langan tizimlardir.
HDTV kabi yangi raqamli televideniye
standartlari progressiv
skanerlashni o‘z ichiga oladi, garchi interlased materialni ko‘rsatishda
progressiv skanerlashni simulyatsiya qilish texnologiyalari paydo
bo‘lgan bo‘lsa. O‘rnatilgan skanerlash odatda vertikal piksellar sonini
(masalan, 720x576 x 50) ko‘rsatgandan so‘ng, harf bilan belgilanadi,
LCD, plazma va CRT 100 Hertz televizorlari miltillamaydi, ular uchun
interlased skanerlash barcha ma’nosini yo‘qotadi.
Progressiv ekranda interleys videoni ko‘rishni
davom ettirishi
mumkin bo‘lgan ta’sirlarni bostirish uchun deintorlasing deb nomlangan
maxsus matematik usullar mavjud.
Qoida tariqasida, bu ta’sir, gorizontal
harakatlanuvchi narsalarning vertikal chegaralarini ajratadi (“taroq” yoki
“taroq” effekti).
