2.6.2. Ko‘p funksiyali klaviatura
Zamonaviy ko‘p funktsiyali klaviatura
(2.24-rasm) turli xil
dasturlarda kompyuterdan foydalanishni sezilarli darajada sodda-
lashtiradigan juda ko‘p turli xil qo‘shimcha tugmachalarga ega.
Masalan, tugmalar bloki va chap tomonda joylashgan obyektlarni
tez-tez nusxalashni talab qiladigan ilovalarda, ishni sezilarli darajada
osonlashtiradi (2.25-rasm).
70
Qo‘shimcha tugmachalarning yuqori qatori ikki qismga bo‘lingan.
Chap yettita tugma ilovalarni tez ishga tushirish funksiyalarini bajaradi
(2.26-rasm), o‘ngdagi sakkizta tugma esa brauzerda navigatsiyani
soddalashtiradi (2.27-rasm).
Klaviaturaning o‘ng tomonida kompyuterning audio parametr larini
tezkor boshqarish, audio, video pleyer va quvvat manbayini boshqarish
imkonini beruvchi yana bir tugmalar bloki mavjud (2.28-rasm).
2.24-rasm. Ko‘p funksiyali klaviatura.
2.6.3. “Sichqoncha” manipulyatori
Windows grafik operatsion tizimining joriy etilishi munosabati
bilan sichqoncha yoki grafik manipulyator aslida shaxsiy komp-
yuterning standart konfiguratsiyasiga kiritilgan qurilmaga aylandi.
Keng tarqalgan zamonaviy sichqonchada uchta tugma va hujjat
sahifalari bo‘ylab harakatlanish uchun rolik mavjud (2.29-rasm).
So‘nggi paytlarda o‘rta tugma tobora ko‘proq g‘ildirak shaklida
ishlab chiqarilmoqda. Ko‘pgina grafik ilovalar faqat bitta, chap,
sichqoncha tugmalaridan foydalanish uchun mo‘ljallangan, o‘ng tugma
kamdan kam ishlatiladi, asosan kontekst menyusini chaqirish uchun.
G‘ildirak ekranni tez aylantirish uchun ishlatiladi, bu ko‘p sahifali
matnli hujjatlar bilan ishlashda juda qulaydir.
Hozirgi vaqtda sichqonchalarning quyidagi turlari ishlab
chiqarilmoqda: optik-mexanik (endi deyarli ishlatilmaydi), optik va
simsiz (cordless).
Optik sichqonlarda mexanik harakatlanuvchi qismlar deyarli
yo‘q va shuning uchun juda bardoshli. LED tomonidan chiqarilgan
yorug‘lik planshetdan (mat) aks etadi va fotodetektorga tushadi.
71
Ushbu sichqonlarning yon tomonida ko‘pincha qo‘shimcha
dasturlashtiriladigan tugmalar (ba’zan orqadan yoritilgan) mavjud.
2.25-rasm. Qo‘shimcha tugmalar
bloki va joystik.
2.26-rasm. Ilovani tez ishga
tushirish tugmalari.
2.27-rasm. Navigatsiya
tugmalari.
2.28-rasm.
Kompyuter ovozini
boshqarish tugmalari.
Bu dizayn tufayli optik sichqoncha deyarli muammosiz va cheksiz
uzoq xizmat muddatiga ega, ammo u optik-mexanikdan sezilarli
darajada qimmatroq.
Sichqonchani tanlayotganda, hatto eng oddiy va eng arzon dizaynlar
ham barcha ofis ilovalari va boshqa amaliy dasturlar bilan to‘liq ishlashni
ta’minlashini yodda tuting. Ularning kamchiliklari, birinchi navbatda,
kursorni joylashtirishning aniqligi yetarli emas, faqat grafik ilovalar
bilan ishlashda ta’sir qiladi. Bunday holda, optik sichqonchani shunchaki
almashtirib bo‘lmaydi. Bundan tashqari, shuni yodda tutish kerakki, optik
sichqonchalarning “umri” optik-mexaniklarga qaraganda ancha uzoqroq.
72
2.29-rasm. Qo‘shimcha tugmalar bilan rolikli sichqoncha.
Zamonaviy optik sichqoncha ish joyini yorituvchi infraqizil emitter
bilan jihozlangan. Ko‘rsatilgan nurlar optik sensorga tushadi, u ularni
elektr signallariga aylantiradi, so‘ngra ular maxsus mikrosxema orqali
qayta ishlanadi va kompyuterga yuboriladi. Ushbu sichqonchalar
yuqori aniqlikka ega va maxsus gilamchani talab qilmaydi. Ular
deyarli har qanday tekis yuzada (lekin aks ettirilgan yuzada emas)
ishlay oladi.
Sichqoncha, klaviatura kabi tizim blokining orqa tomonidagi mos
keladigan ulagich orqali kabel orqali kompyuterga ulangan. Hozirda ikki
turdagi ulagichlar qo‘llanilmoqda. PS / 2 va USB. Agar tizim blokining
mavjud ulagichi, lekin “sichqoncha” ga mos keladigan bo‘lsa, unda siz
maxsus adapterlardan foydalanishingiz mumkin: “USB-PS / 2” yoki
aksincha, “PS / 2-USB”.
Sichqoncha, har qanday boshqa periferik qurilmalar singari, tegishli
drayverga, test va sozlash dasturlariga ega foppi disk bilan birga keladi.
Operatsion tizimda ko‘pchilik standart periferik qurilmalar uchun
kerakli drayverlar to‘plami mavjud. O‘rnatish vaqtida tizimning o‘zi
ma’lumotlar bazasidan tegishli drayverni tanlaydi. Biroq, periferik
qurilmalarning yangi modellari (xususan, sichqonchalar) bazasida mos
keladigan drayverlarga ega emas. O‘rnatish diski bo‘lmasa, tegishli
drayverni internetdan yuklab olish mumkin.
73
Sichqoncha parametrlarini sozlash odatda chap tugmachani ikki
marta bosish tezligini va kompyuter ekranidagi kursor turini o‘rnatishga
to‘g‘ri keladi.
|
