Neftni tayyorlash qurilmasini loyihalashtirish asoslari

59
2.6- jadval 
NTQ sining unumdorlik parametrik qatori 
Tovar neftni tayyorlash bо„yicha (nominal) NTQsini unumdorligi
ming. t/yil 
10 
50 
100 
250 
500 
750 
1000 
t/kun 
30 
150 
300 
750 
1500 
2200 
3000 
О„zbekistondagi konlarda neftni tayyorlashni parametrik qatori bо„yicha 
unumdorlik oraliqlari 100..dan 1000 t/kun gacha (bir nechta konlardan keladigan 
mahsulotning hisobiga) uchraydi. Ishlab chiqarish unumdorligi 30 dan 100 t/kun 
bо„lgan oraliqdagi NTQlarida kichik va neft quduqlaridagi mahsulotlarni 
tayyorlash punktlari quriladi hamda maqsadga muvofiqligi asoslangan holda
harakatdagi NTQsini loyihaviy ishlanmalari va qayta qurish ishlari amalga 
oshiriladi. Neftni tayyorlash jarayonlarini texnologik sxemalarini tanlashda neft 
gazini tashishga va qayta ishlashga tayyorlashning texnologiyasi va parametrlari, 
NTQ sini va GQIZni neftni qazib olinadigan rayonga joylashtirish holatlari 
hisobga olinadi.
Neft qazib olish tumanlarida neftni, gazni va suvni tayyorlashning prinsipial 
texnologik sxemasini qо„llashda neftberaoluvchanlikni oshirish usullarni qо„llash 
va qazib olinadigan mahsulotning fizik-kimyoviy xossalariga mosligi hamda 
undan samarali foydalanishning imkoniyatini mavjudligi hisobga olinadi.
Neft qazib olinadigan tumanlardagi neftni, gazni va suvni tayyorlaydigan 
prinsipial texnologik sxemalar davriy va qо„shimcha ravishda (5 yilda bir martadan 
kam bо„lmagan holda) fan va texnikada erishilgan eng sо„nggi yutuqlarga 
asoslanib takomillashtirilib boriladi. 
Neftni tayyorlash inshootlarining texnologik majmuasida quyidagilar 
ta‟minlanishi kerak:
- neftni chuqur suvsizlantirish; 
- neftni tuzsizlantirish (tovar mahsulotlarini topshirish shartida talab 
qilinganda); 
- tovar neftini 400
°
S haroratdan yuqori bо„lgan issiqlik bilan utilizatsiya 
qilish mos holda ososlanganda; 

60
- issiqlikni utilizatsiya qilishdagi jarayonning boshlanishida gidrofil muhiti 
sifatida neft emulsiyalarini parchalashda foydalanilgan oqova suvlarni 
qaytarish yо„li orqali reagentlardan foydalanilgandi; 
- kondensatsiyalanmagan neftni qabul qilish va uni qayta ishlashga uzatish; 
- tovar neftning tarkibidagi N
2
S ning miqdorini kamaytirishda. 
Neftni tayyorlash darajasi GOST 9965-76, TSh 39.2-136-2004 yoki TSh 
39.0-176:1999 ga mos kelishi kerak va shunga mos keluvchi majmualarni 
loyihalashtirishda aniqlanadi. Quduq mahsulotlarini tayyorlashning texnologik 
sxemasini qurishda neft qazib olinadigan tumanning jihozlanishi hisobga olinadi. 
Neft qazib olish tumani jihozlarini qurilishining texnologik sxemalarini tanlashda 
bir nechta variantlar texnik iqtisodiy jihatdan asoslanadi. Neft qazib olish 
tumanining jihozlanish texnologik sxemasi talabdagi sifatli neftni minimal 
xarajatlar bilan qazib olish, yig„ish va tayyorlash funksiyasini amalga oshirishga 
mо„ljallanadi.
Neft qazib olinadigan tumanda bir markaziy yig„uv punkti (MYP) kо„rib 
chiqiladi. Kо„rsatilgan texnik-iqtisodiy asosda neft qazib olish tumanida bir nechta 
yо„nalishlarda neftni tashish yoki yirik konlar mavjud bо„lganda ikki yoki undan 
kо„p MYPlari quriladi. MYPlarida neftni tashish magistral yо„nalishning qaysi 
yо„naliishida bо„lishidan (rayon bо„yicha umumiy qazib olinadigan neftning 40% 
dan kо„p qismini tashkil qilganda) yoki konda yaqin joylashgan boshlang„ich 
magistral nuqtasi bо„lmaganda u eng katta bazali neft koniga joylashtiriladi.
Agarda kondagi neft anomal tavsiflarga ega bо„lganda (qovushqoqligi, 
zichligi, N
2
S, CO
2
larning va mexanik aralashmalar yuqori tarkibda bо„lsa) neftni 
tayyorlashdagi texnologik sxemada qо„shimcha quyidagilar kо„rib chiqiladi: 
- qovushqoq va og„ir neft uchun: 
- neftni qizdirish; 
- reagent-deemulgatorni kiritish; 
- quduq mahsulotlarini uglevodorodli erituvchilarga qо„shish yoki 
aralashtirish; 
- tarkibida oltingugurt bо„lgan neft uchun; 

61
- texnologik jarayonlarni va jihozlarni ishlatishni yuqori ishonchliligi va atrof 
muhitga kuchli zararli moddalarni kam chiqarish; 
- mahsulotni tayyorlash jarayonining germetikligi; 
- zararli-avariyali tashlanmalarni zararsizlantirish; 
- xom-ashyodagi oltingugurtni parsial bosimini pasaytirish maqsadida 
texnologik sxemalardagi optimal bosimni saqlab turish; 
- neftning tarkibida erigan uglerod gazlari mavjud bо„lganda : 
- kо„pikka qarshi qо„shimchalarni qо„llash: 
- quvur uzatmalarni va jihozlarni himoyalash uchun ingibitorlarni qо„llash; 
- neftning tarkibida mexanik aralashmalar mavjud bо„lganda: 
- yuvuvchi qurilmalar va drenaj tizimlari bilan ta‟minlangan maxsus 
texnologik jihozlardan foydalanish; 
- qizdirgichlar va suv quyqum ajratgichlardan foydalanish. 
Suvlanganligi 70% va undan ham yuqori bо„lganda neft dastlabki ikki 
pog„onali suvsizlantirishdan о„tkaziladi. Bunda birinchi pog„onada suvsizlantirish 
neftning tabiiy haroratida va deemulgatorlarni qо„shmasdan amalga oshiriladi. Bu 
jarayonda asosiy massadagi suv va uning tarkibidagi mexanik aralashmalar tashlab 
yuboriladi. Ikkinchi bosqichda jarayonni jadallashtirish uchun mahsulot oldindan 
qizdiriladi va unga yuvuvchi suyuqliklar orqali deemulgatorlar qо„shiladi. Neftni 
chuqur suvsizlantirish va tuzsizlantirish jarayonlarini bir pog„onada amalga 
oshirish kuchsiz minerallashgan qatlam suvli konlarda qо„llaniladi va neftning 
tarkibiga minimum miqdordagi barqarorlashtiruvchi emulsiyalar qо„shiladi.
О„zbekistondagi konlarda NTQ-larni texnologik sxemalarini tahlil 
qilganimizda ularni qazib olinadigan xom neftning fizik-kimyoviy xossalariga 
bog„liq holda tо„rt xil turdagi qurilmalarga ajratish mumkin. Birinchi turdagi neftni 
tayyorlash qurilmasi klassik turga mansub bо„lib, har qanday neft konida 
qо„llaniladi (2.12-rasm). Suyuqliklarni tazyiqli sirkulyatsiya qiladigan ochiq 
turdagi NTQ-si qatlamning tabiiy bosimi yetarli bо„lmagan va asosan sо„nggi 
bosqichda ishlatilayotgan kichik konlarda qо„llaniladi (2.13-rasm).
Bitumli neftni qayta ishlaydigan NTQ-si alohida texnologik sxemalar bilan 
ta‟minlanadi (2.14-rasm) va neft yuqori qovushqoqlikka va zichlikka ega

62
2
.1
7
-
ra
sm
. 
U
zo
q
m
u
d
d
at
i
sh
lat
il
ay
o
tg
an
k
o
n
lar
d
ag
i 
N
T
Q
s
in
i 
o
ch
iq
s
x
emas
i:
SN
G
A
–
s
u
v
n
eft
g
az
a
ral
as
h
mas
i; 
NGA
–
n
eft
g
az
a
jra
tg
ic
h
i; 
S
N
E
-
s
u
v
n
ef
t 
em
u
ls
iy
as
i; 
T
K
N
R
–
t
as
h
ib
k
el
ti
ri
la
d
ig
an
n
eft
u
ch
u
n
reze
rv
u
ar
; 
N
-
n
as
o
s; 
T
PR
–
ti
k
p
о„l
at
rezer
v
u
ar
; 
GA
–
g
id
rav
li
k
ara
la
sh
ti
rg
ic
h
; 
Y
U
S
–
y
u
v
u
v
ch
i 
su
v
;
Rb
l 
– 
reag
en
tl
ar
b
lo
k
i; 
QP
–
q
iz
d
ir
is
h
p
ec
h
i; 
S
-
s
if
o
n
; 
NN
–
n
o
k
o
n
d
it
si
o
n
n
ef
t; 
DS
-
d
re
n
aj
s
u
v
i; 
N
/U
- 
n
eft
u
za
tmas
i; 
N
Q
IZ
–
n
ef
tn
i 
q
ay
ta
i
sh
la
y
d
ig
an
za
v
o
d
; 
SH
Q
–
s
u
v
h
ay
d
o
v
ch
i 
q
u
d
u
q

63
 
2
.1
8
-ra
sm
.
Sm
o
la
n
eft
u
ch
u
n
N
T
Q
si
n
in
g
p
ri
n
si
p
ial
s
x
ema
si
: 
T
K
N
S
(
Y
E
P
N
)-
t
as
h
ib
k
el
ti
ri
lad
ig
an
n
ef
t 
u
ch
u
n
s
ig
„i
m
; 
N
-
n
as
o
s; 
T
PR
(
R
V
S
)-
t
ik
p
о„l
at
rezer
v
u
ar
; 
RB
(
Br
) 
-
reag
en
t 
b
lo
k
i; 
N
/U
(
N
/PR
)-
ne
ft
u
zat
m
as
i;
N
Q
E
(
N
N
E
) 
–n
ef
t 
qо
„y
is
h 
es
tak
ad
as
i;
T
O
S
(
PV
)-
t
o
v
ar
o
st
i 
su
v
i; 
ST
Q
(
U
P
V
)-
s
u
v
n
i 
tay
y
o
rl
as
h
q
u
ri
lma
si

Download 7,63 Mb.