O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi namangan muhandislik-texnologiya instituti xusanova onarxon g‘aybullaevna




Download 1,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/106
Sana27.05.2024
Hajmi1,32 Mb.
#255327
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   106
Bog'liq
BIOLOGIYA

3.2.
 
Oparinning abiogen nazariyasi 
Olimlardan A. I. Oparin 1924 yili, Dj. Xoldeyn 1928 yili yerda hayot qanday 
paydo bo‘lganligi haqida abiogen farazini yaratdilar. Oparin hayot paydo bo‘lishi 
to‘g‘risidagi gipotezani yaratitda astrofizika, astroximiya, geologiya, bioximiya va 
botqa fan yutuqlarini e'tiborga oldi. Akademik Oparin o‘z gipotezasida yerdagi 
hayot botqa planetalardan ko‘chib kelmaganligini, balki materiyaning milliard 
yillar davom etgan rivojlaniti natijasi ekanligini qayd qildi. 
Oparindan mustasno ravishda ingliz olimi Xoldeyn o‘z maqolasida hayot 
abiogen yo‘l bilan paydo bo‘lganligini yoqlab, tubandagi fikrlarni aytgan. 
Ultrabinafta nurlar ta'sirida yerning dastlabki atmosferasida har xil organik 
moddalar, shu jumladan, qand va ba'zi bir aminokislotalar sintezlangan. Ular esa 
oqsilning tuzilishi uchun juda zarur birikmalar hisoblanadi. Shunday birikmalar 
dastlabki okean suvida yig‘ila borgan va bulon holatiga kirgan. Ana tu bulondan 
hayot paydo bo‘lgan. 
1947 yili botanik ingliz olimi. Dj, D. Bernal «Hayotning fizik qonunlari» 
maqolasida organik moddalar okean suvida eritma holatda bo‘lgan, keyinchalik 
ularning 
konsentratsiyasi 
shunchalik 
oshganki, 
oqibatda 
polimer 
va 
makromolekulalar hosil bo‘lgan. Bunday jarayonning kechishida okean suvining 
qirg‘oqqa toshishi va qaytishi muhim rol o‘ynagan.
Hozirgi vaqtda yerda mavjud barcha organik moddalar biogen yo‘l bilan, ya'ni 
tirik organizmlarda sodir bo‘ladigan fotosintez va xemosintez natijasida vujudga 
keldi. Hayotdan nom nishon bo‘lmagan qadimgi davrlarda esa bunday moddalar 
abiogen yo‘l bilan paydo bo‘lishi tabiiy bir hol edi. 
Oparin faraziga muvofiq, yerda hayot paydo bo‘lishi bir necha bosqichga 
bo‘linadi. Birinchi bosqich haqiqatan ham yerning tarixiy rivojlanishida ro‘y 
berganligini radioastronomiya yutuqlari asosida bilvosita isbotlash mumkin. 
Keyingi yillarda olingan ma'lumotlarga ko‘ra, yulduzlar olamida uglerodning 


xilma-xil birikmalari va formaldegid, sian va uning mahsulotlari ko‘plab uchraydi. 
Bu ma'lumotlarning o‘zi organik moddalar abiogen yo‘l bilan vujudga kelishi 
mumkinligini va bu jarayon faqat hayot paydo bo‘lguncha emas, hatto yer va botqa 
sayyoralar takllanguncha ham ro‘y berganligini isbotlaydi. Shu nuqtai nazardan 
olganda, Oy, kometa, ayniqsa, meteoritlarni o‘rganish diqqatga sazovordir. Ularda 
uchraydigan uglerod birikmalarini tadqiq etish, qadimgi davrlarda kimyoviy 
evolyusiya qanday yo‘nalishda borganligini aniqlashga yordam berdi. Kosmik 
kemalar va stansiyalar yordamida yerga olib kelinish Oydagi jismlar namunasini 
o‘rganish, ularda oz miqdorda organik moddalar borligidan dalolat berdi. Organik 
moddalar, ayniqsa, ko‘mirsimon xondritlar nomini olgan meteoritlar xilma-xil 
organik birikmalarga, jumladan, aminokislotalarga va hayot uchun zarur bo‘lgan 
boshqa moddalarga boy. 1968—1969 yillarda radiospektroskopiya yordamida 
yulduzlar orasida organik moddalardan formaldegid va ammiak borligi aniqlandi. 
Umuman olganda hozirgi vaqtda Galaktikada ammiak, suv, formaldegid 
mavjudligi uzil-kesil hal etilgan. Axir Quyosh sathidagi temperatura 6000
0
ekanligi 
va koinotda hayot uchun xavfli ultrabinafsha, rentgen nurlar, elektr zaryadlari 
ko‘pligi e'tiborga olinsa, qayd qilingan organik moddalar abiogen yo‘l bilan 
vujudga kelganligiga shubha qilmasa ham bo‘ladi. 

Download 1,32 Mb.
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   106




Download 1,32 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi namangan muhandislik-texnologiya instituti xusanova onarxon g‘aybullaevna

Download 1,32 Mb.
Pdf ko'rish