havorang bo’ladi. Mabodo F
1
dagi erkak va urg’ochi to’tilar o’zaro chatishtirilsa F
2
da 75% havorang, 25% oq rangli to’tilar rivojlanadi.
Bundan ikki xil xulosaga
kelish mumkin.
1-xulosa.
To’tilarda pat rangini ifoda qiluvchi genlar jinsiy
xromosomalarda emas, balki autosomalarda joylashgan.
2-xulosa.
Patning ikki xil rangda bo’lishi bitta genning ikki xil allel
holatiga bog’liq.
Xuddi shunday natija sariq rangli to’tilarni oq rangli to’tilar bilan
chatishtirganda ham olinadi. Yuqoridagi ikki xil chatishtirish tafsiloti
quyidagicha
yoziladi.
belgilarning to’liq irsiylanishiga o’xshash ekanligini tushunish qiyin emas.
Shunga asoslanib xoldor to’tilarda pat rangi bir genning ikki xil allel holatiga
bog’liq degan taxminni ilgari suramiz va uning qanchalik to’g’ri ekanligini bilish
uchun yuqorida ikki xil chatishtirishda qatnashgan to’tilarning genotipini yozib
chiqamiz.
Bu ikki chatishtirish natijasida sariq patli to’tilarning
genotipini aniqlash
qiyinchilik tug’diradi. Bundan tashqari agar ikki xil chatishtirishda dominant
bo’lgan belgi ya’ni havorang va sariq patli xoldor to’tilarning erkak va urg’ochisini
o’zaro chatishtirilsa, F
1
avloddagi erkak va urg’ochi to’tilarning pat rangi yashil
bo’ladi. yashil patli urg’ochi va erkak to’tilarni o’zaro chatishtirilsa F
2
avlodida
9/16 yashil, 3/16 havorang patli, 3/16
sariq patli, 1/16 oq patli to’tilar paydo
bo’ladi. Bunday natija ilgari qayd qilinganidek, diduragaylarda belgilarning to’liq
irsiylanishida fenotip bo’yicha namoyon bo’lgan edi. Lekin unda ota-ona o’zaro
ikki belgisi bilan farqlanadi. Vaholanki, xoldor to’tilarda esa ota-ona to’tilar bir
belgisi - pat rangi bilan farqlanadilar xolos. Shunga ko’ra pat rangining rivoji ikki
xil allel bo’lmagan genga bog’liq degan xulosaga kelamiz.
U holda havorang patli to’tilarning genotipi AAbb, sariq patli to’tilar genotipi
aaBB, oq patlilarniki aabb va yashil patlilarniki AaBb holatda bo’ladi deb taxmin
qilamiz. Taxminimiz qanchalik to’g’ri ekanligini
oydinlashtirish maqsadida
havorang va sariq patli erkak va urg’ochi to’tilarni chatishtirib, birinchi va ikkinchi
avlod duragaylar genotipini va fenotipi aniqlaymiz. (7-rasm)
